سندروم روده تحریک پذیر (IBS) یک بیماری طولانی مدت دستگاه گوارش است که می تواند باعث ناراحتی مداوم شود. با این حال، بیشتر افراد عوارض شدید آن را تجربه نخواهند کرد.
شایع ترین علائم IBS
- تغییر در عادات اجابت مزاج
- درد شکم هنگام دفع مدفوع
- احساس دفع مکرر مدفوع
- دفع گاز اضافی
- دفع مخاط از مقعد
- نیاز ناگهانی و فوری به دستشویی
- ورم معده
- نفخ شکم
- تکرر ادرار
- بوی بد دهان ناشی از مشکلات گوارشی
- سردرد
- درد مفاصل یا ماهیچه ها
- خستگی مداوم
- رابطه جنسی دردناک در زنان
- قاعدگی نامنظم
غذاهای مضر برای سندرم روده تحریک پذیر
علائم بعد از مصرف برخی محصولات غذایی مانند شکلات، شیر یا الکل اغلب بدتر می شوند. این مواد غذایی ممکن است باعث یبوست یا اسهال شوند. برخی از میوه ها ، سبزیجات و نوشابه ها می توانند باعث نفخ و ناراحتی شوند. مشخص نیست که آیا آلرژی غذایی یا عدم تحمل غذایی در این بیماری نقش دارد یا خیر. از جمله محرك هاي معمول رژيم غذايي برای گرفتگي شکم يا نفخ می توان موارد زیر را نام برد:
- لوبیا
- کرفس
- پیاز
- هویج
- کشمش
- موز
- زردآلو
- آلوها
- جوانه بروکسل
- بیسکویت های نمکی
- شیرنی جات
مواد غذایی مفید برای سندرم روده تحریک پذیر
رژیم غذایی که می تواند به فرد کمک کند تا خطر بروز علائم سندرم روده تحریک پذیر را کاهش دهد.
– مدیریت مصرف فیبر
برخی از افراد مبتلا به IBS نیاز به افزایش مصرف فیبر دارند، در حالی که برخی دیگر باید مصرف کمتری داشته باشند.
– مکمل های پروبیوتیک
مصرف پروبیوتیک ممکن است به برخی افراد کمک کند. پروبیوتیک ها باکتری های مفیدی هستند که از سلامت روده پشتیبانی می کنند.
– ثبت غذای مصرفی
ثبت غذاهای خاص در رژیم غذایی و اثرات جسمی آنها به فرد در شناسایی غذاهای محرک اولیه کمک می کند.
علت سندروم روده تحریک پذیر
مشخص نیست که چه عواملی باعث ابتلا به IBS می شوند. با این حال، این بیماری مسری نیست و رابطه ای با سرطان ندارد. از جمله عواملی که ممکن است در پیشرفت IBS نقش داشته باشند می توان به
- رژیم غذایی
- عوامل محیطی مانند استرس
- عوامل ژنتیکی
- هورمون ها
- اندام های گوارشی با حساسیت بالا به درد
- پاسخ غیرمعمول به عفونت
- نقص در عضلاتی که مواد غذایی را در بدن جابه جا می کنند.
- عدم توانایی سیستم عصبی مرکزی (CNS) در کنترل دستگاه گوارش
- وضعیت روحی و روانی فرد می تواند به پیشرفت IBS کمک کند. افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) خطر بیشتری برای ابتلا به IBS دارند.
- تغییرات هورمونی می تواند علائم را بدتر کند. به عنوان مثال ، علائم در خانم ها در نزدیکی زمان قاعدگی شدیدتر است.
- عفونت ها ، مانند گاستروانتریت ، می توانند IBS پس از عفونت را ایجاد کنند (PI-IBS).
آیا سندروم روده ی تحریک پذیر قابل درمان است؟
هیچ درمانی برای IBS وجود ندارد. اما، اگر فردی مبتلا به IBS مانع از ایجاد محرک ها شود و با تنظیم رژیم غذایی و پیروی از توصیه های پزشک، می تواند خطر بروز علائم و ناراحتی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. از آنجا که علل IBS نامشخص است، گزینه های درمانی آن فقط می تواند، رفع علائم و بهبود کیفیت زندگی باشد.
درمان و یا کنترل IBS
درمان IBS معمولاً شامل برخی تغییرات در رژیم غذایی و شیوه زندگی و همچنین یادگیری نحوه مدیریت استرس است.
– مدیریت رژیم غذایی
- اجتناب از مصرف مواد غذایی حاوی قند مانند برخی آدامس ها ، غذای رژیمی و شیرینی های بدون قند ، زیرا می توانند باعث اسهال شوند
- برای کاهش گاز یا نفخ ، بیشتر غذاهای حاوی جو دوسر مصرف کنید
- وعده های غذایی را حذف نکنید
- هر روز در یک زمان مشخص غذا بخورید
- آهسته غذا بخورید
- میزان مصرف الکل را محدود کنید
- از نوشیدن نوشابه های گازدار خودداری کنید
- مصرف برخی میوه ها و سبزیجات را محدود کنید
- حداقل 8 فنجان آب در روز بنوشید.
- اجتناب از مصرف گلوتن نیز می تواند خطر بروز علائم را کاهش دهد.
– اضطراب و استرس
- تکنیک های آرامش ، از جمله تمرینات ورزشی یا مدیتیشن
- فعالیت هایی مانند تای چی یا یوگا
- ورزش منظم
- مشاوره استرس یا درمان شناختی رفتاری (CBT)
– دارو برای درمان سندروم روده تحریک پذیر
- داروهای ضد اسپاسم
- مسهل های حجم دهنده
- داروهای ضد تحرک
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCA)
این دارو ها اغلب به کاهش درد و گرفتگی شکم کمک می کنند.
– روان درمانی
- درمان با هیپنوتیزم
- درمان شناختی-رفتاری (CBT)
درمان دارویی سندرم روده تحریک پذیر
- آلوسترون برای IBS با اسهال شدید در زنان
- لوبی پروستون برای IBS با یبوست غالب در زنان
- ریفاکسیمین ،به عنوان آنتی بیوتیکی که می تواند به کاهش اسهال در مبتلایان به IBS کمک کند
- الوکسادولین
انواع سندروم روده تحریک پذیر
سه نوع IBS وجود دارد:
– سندروم روده تحریک پذیر از نوع یبوست
در IBS با یبوست (IBS-C) فرد درد معده، ناراحتی، نفخ شکم، اجابت مزاج مکرر یا تاخیری و یا دفع سخت را تجربه می کند.
– سندروم روده تحریک پذیر با اسهال (IBS-D)
در این نوع سندروم، درد معده ، ناراحتی ، نیاز فوری به توالت ، اجابت مزاج بسیار مکرر روده یا مدفوع آبکی و شل وجود دارد.
– IBS با الگوی مدفوع متناوب (IBS-A)
فرد هم یبوست و هم اسهال را تجربه می کند.
تشخیص سندروم روده تحریک پذیر
هیچ تصویربرداری خاصی یا تست آزمایشگاهی نمی تواند تشخیص IBS را تائید کند. تشخیص شامل رد بیماری هایی است که علائمی شبیه به IBS ایجاد می کنند و یک روش برای طبقه بندی علائم انجام می شود. افراد بسیاری با گذشت زمان انواع مختلفی از IBS را تجربه می کنند. پزشک اغلب می تواند با پرسیدن علائم، IBS را تشخیص دهد
- آیا در عادت های اجابت مزاج تغییراتی ایجاد شده است مانند اسهال یا یبوست ؟
- آیا درد یا ناراحتی در شکم وجود دارد؟
- هر چند وقت یکبار احساس نفخ می کنید؟
- آزمایش خون ممکن است به رد سایر بیماری ها کمک کند ، از جمله:
- عدم تحمل لاکتوز
- رشد بیش از حد باکتری روده
- بیماری سلیاک
دکتر محمد امانی، فوق تخصص گوارش و کبد
