وظیفه کبد در بدن انسان مبارزه با عفونت ها و پاک سازی خون است. همچنین کبد به هضم غذا و ذخیره انرژی برای زمانی که به آن نیاز دارید کمک می کند.یک کبد سالم توانایی فوق العاده ای دارد؛ این عضو از بدن می تواند آسیب دیدگی خود را جبران کرده و دوباره احیا شود. هر چیزی که مانع کارکرد صحیح و مناسب کبد شود و یا نگذارد آسیب دیدگی کبد در بدن جبران شود، در نهایت برای سلامتی و جان افراد خطرناک است.
علل بروز نارسایی کبد
نارسایی کبد ممکن است در اثر مشکلات و بیماری های متعدد کبد به وجود بیاید که از جمله آن ها می توان به هپاتیت (به خصوص هپاتیت B یا C)، آسیب دیدگی کبد در اثر الکل یا داروهایی نظیر استامینوفن و سیروز اشاره کرد.
نارسایی کبد زمانی رخ می دهد که بخش اعظمی از آن آسیب دیده باشد. مشکل نارسایی کبد ممکن است خیلی سریع و در عرض چند روز یا چند هفته رخ دهد و یا در برخی افراد در عرض چند ماه یا چند سال به وجود می آید (نارسایی کبد مزمن).
علائم کبد بیمار
مبتلایان به نارسایی کبد معمولا دچار زردی ، آسیت و انسفالوپاتی کبدی شده و به طور کلی سلامت خوبی ندارند. زردی باعث می شود پوست و بخش سفید چشم ها زرد به نظر برسند. ممکن است مشکل آسیت منجر به تورم شکم شود. انسفالوپاتی کبدی احتمال دارد عامل سردرگمی یا خواب آلودگی افراد باشد. بیشتر بیماران علائم عمومی خاصی مانند خستگی، ضعف، حالت تهوع و کاهش اشتها را تجربه می کنند.
ممکن است نفس افراد بوی شیرین و خاصی داشته باشد. این احتمال وجود دارد که پوست افراد به راحتی کبود شده و خونریزی کند. به عنوان مثال، خونریزی اندک از یک برش کوچک روی پوست یا بینی که به شکل عادی متوقف نشود و حتی ممکن است کنترل آن برای پزشکان نیز دشوار باشد.
نارسایی حاد کبد
از دست دادن خون می تواند منجر به فشار خون پایین و شوک در فرد شود. در نارسایی حاد کبد ، ممکن است افراد در طی چند روز از وضعیت سالم به حالت مرگ نزدیک شوند. نارسایی حاد کبد یک مورد اورژانسی است و در صورت امکان افراد باید در مرکز درمانی و بیمارستان ارزیابی شوند.
در نارسایی مزمن کبد، تشدید وضعیت بد در بدن فرد ممکن است به صورت تدریجی باشد، آن هم تا زمانی که یک اتفاق مهم مانند استفراغ خون یا داشتن مدفوع خونین رخ دهد. وجود خون در استفراغ یا مدفوع افراد معمولا در اثر خون ریزی از رگ های واریسی در مری یا شکم رخ می دهد. در صورت شکل گیری نارسایی کبد در فرد، ادرار کمتری تولید می شود و در نتیجه مواد سمی در خون انباشته می شوند.
در نهایت تنفس برای فرد دشوار خواهد شد. در صورتی که مشکل نارسایی کبد درمان نشود، می تواند مرگبار باشد. به خصوص اگر نارسایی کبد از نوع رو به پیشرفت باشد. حتی پس از درمان این بیماری، آسیب وارد شده به فرد و کبد او غیر قابل برگشت است. برخی افراد به خاطر نارسایی کبد جان خود را از دست می دهند. برخی افراد دیگر نیز با سرطان کبد مواجه می شوند.
نارسایی کبد و عوارض جانبی بعد از آن
اگر کبد در بدن کارکرد درست و مناسب خود را نداشته باشد، عوارض و پیامدهای بی شماری با خود به همراه دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم
بیماری زردی
این بیماری زمانی اتفاق می افتد که، کبد دیگر توانایی دفع بیلیروبین به اندازه کافی و مناسب را نخواهد داشت ( این ماده زمانی ایجاد می شود که سلول های قرمز خون قدیمی شکسته می شوند ). در نتیجه بیلیروبین به خوبی از بدن دفع نمی شود. در چنین شرایطی این ماده می تواند در خون انباشته شده و وارد پوست می شود. در نهایت فرد با بیماری زردی مواجه خواهد شد.
نارسایی کبد و خون ریزی
کبد دیگر توانایی ترکیب کردن پروتئین های کافی جهت کمک به لخته های خون در بدن را نخواهد داشت. نتیجه این موضوع ایجاد شدن کبودی و خون ریزی خیلی سریع در فرد است.
هایپرتنشن پورتال
فشار خون درون رگ ها که خون را از روده به کبد منتقل می کند معمولا در این شرایط بالا می رود که به آن هایپرتنشن پورتال می گویند.
آب آوردگی شکم
احتمال انباشته شدن مایعات در درون معده وجود دارد.
انسفالوپاتی کبدی
ممکن است کارکرد مغز تضعیف شود چرا که کبد توانایی حذف مواد سمی را به شکل عادی و همیشگی ندارد و این مواد در خون انباشته می شوند. به این مشکل انسفالوپاتی کبدی می گویند.
سندروم کبدی
در حدود نیمی از افرادی که مشکل نارسایی کبد دارند، کلیه ها نیز به خوبی کار نمی کنند. نارسایی کبد که منجر به نارسایی کلیوی شود به سندروم کبدی معروف است.
نارسایی کبد و احتمال عفونت
سیستم ایمنی بدن کارکرد خوبی ندارد و در نتیجه ریسک بروز عفونت ها بالا خواهد بود.
هیپوکالمی یا هیپوگلیسمی
مردم ممکن است در متابولیسم بدن خود دچار تغییراتی شوند. به عنوان مثال سطح پتاسیم خون کاهش می یابد ( مشکل هیپوکالمی ) و یا ممکن است سطح قند خون آن ها کم شود ( بیماری هیپوگلیسمی ).
تشخیص نارسایی کبد
ارزیابی و معاینه توسط پزشک
پزشکان معمولا می توانند مشکل نارسایی کبد را بر اساس علائم فرد و نتیجه معاینه فیزیکی خود تشخیص دهند. در این زمینه آزمایش های خونی به جهت ارزیابی کارکرد کبد انجام می شوند.برای بررسی علل احتمالی بروز مشکل ممکن است پزشک بخواهد از هرگونه ماده و غذاهایی که بیماران مصرف کرده اند اطلاع داشته باشد که از جمله آن ها می توان به داروهای تجویزی، داروهای غیر تجویزی، محصولات گیاهی و مکمل های غذایی اشاره کرد.
آزمایش های خون
آزمایش های خون نیز در تشخیص علل احتمالی بروز نارسایی کبد مورد استفاده قرار گرفته می شوند. از جمله دیگر آزمایش ها می توان به آزمایش ادرار، دیگر آزمایش های خون و تصاویر ایکس ری قفسه سینه اشاره کرد. این آزمایش ها بدین منظور انجام می شوند تا بتوان از بروز مشکلات احتمالی نظیر تضعیف قابلیت مغز، نارسایی کلیه و عفونت ها جلوگیری کرد. بسته به علائم فرد، ممکن است آزمایش ها به شکل مکرر تکرار شوند.
درمان نارسایی کبد
درمان نارسایی کبد به عامل بروز این مشکل و علائم شخص بستگی دارد. میزان اضطرار در درمان نیز به این موضوع ربط دارد که نارسایی کبد از نوع حاد یا مزمن باشد. با این حال اصول پایه و اصلی درمان یکسان هستند.
- درمان عامل اصلی مشکل
- برای نارسایی کبد از نوع حاد به درمان فوری نیاز است، گاهی اوقات پیوند کبد راهکار پزشکان خواهد بود
- محدودیت های رژیم غذایی
افراد باید در این شرایط مصرف سدیم خود را محدود کنند ( در نمک و بسیاری از غذاها ) و آن را به کمتر از ۲ هزار میلی گرم در روز برسانند تا از تجمع مایعات درون معده جلوگیری شود. در این شرایط مصرف الکل کاملا ممنوع است چرا که توانایی بدتر کردن وضعیت کبد را دارد.
نارسایی حاد کبد
نارسایی حاد کبد یک مشکل اورژانسی در افراد به حساب می آید. در صورت امکان باید وضعیت افراد برای پیوند کبد در مرکز درمانی مورد نظر ارزیابی شود و سپس فرد به بخش مراقبت های ویژه منتقل خواهد شد. که برای هر شخص درمان متفاوتی در نظر میگیرند
برای فشار خون کم
مایعات خاصی به شکل درون وریدی به بدن فرد تزریق می شوند و دارو هایی برای افزایش فشار خون به فرد داده خواهد شد.
برای هپاتیت
احتمال دارد روش های درمانی نظیر لاکتولوز یا آنتی بیوتیک ها مورد استفاده قرار گرفته شوند.
برای عفونت ها
از آنتی بیوتیک ها یا دارو های ضد قارچ استفاده می شود.
برای قند خون پایین
گلوکز ( نوعی قند ) به شکل درون وریدی به بیماران تزریق می شود.
برای خون ریزی
از پیوند پلاسمای تازه منجمد استفاده می شود. پلاسما بخشی از مایع خون است که حاوی پروتئین بوده و به لخته خون کمک می کند. اگر نیاز باشد خون به شکل کامل به فرد تزریق می شود. در صورت نیاز یک لوله تنفس پلاستیکی از طریق دهان وارد بدن فرد شده و به تنفس بیمار کمک می کند.
پیوند کبد
اگر پیوند کبد زود انجام شود، امکان بازگردانی کارکرد کبد در فرد وجود دارد و گاهی اوقات این کار به افراد کمک می کند عمر عادی خود را داشته باشند؛ انگار اصلا مشکل نارسایی کبد در آن ها شکل نگرفته است. با این حال، پیوند کبد برای همه افرادی که نارسایی کبدی دارند مناسب نیست.
دکتر محمد امانی فوق تخصص گوارش و کبد
