اگر تاکنون دچار استرس و نگرانی یا آشفتگی شده باشید به خوبی می دانید که مغز شما با سیستم گوارشی به خوبی هماهنگی دارد. سیستم عصبی و هضم غذا در بدن شما دائما در ارتباط با هم هستند. این رابطه برای برخی کارکردهای بدن ضروری و مهم است. با این حال، گاهی اوقات این ارتباط ممکن است منجر به بروز علائم ناخواسته ای شود که از جمله آن ها می توان به معده درد، یبوست عصبی ، اسهال و دفع مکرر مدفوع اشاره داشت.
افکار و احساسات حاصل از استرس و آشفتگی فرد می‌توانند بر روی معده و روده‌های شما اثر بگذارند. این موضوع در حالت عکس نیز رخ می‌دهد. مشکلاتی که در روده‌ها و سیستم گوارشی داشته باشند می‌توانند منجر به استرس و ناراحتی بلند مدت شود.
علت یبوست عصبی چیست
بیشتر کارکردهای بدنی ما توسط سیستم عصبی کنترل می‌شوند که شامل شبکه‌ای از رشته‌های اعصاب است. این رشته‌ها از مغز به نواحی مختلف بدن متصل هستند. سیستم عصبی خودمختار ما شامل سیستم سمپاتیک می‌شود که بدن شما را آماده مبارزه با شرایط اورژانسی و موقعیت های پر از آشفتگی می کند.
این بخش از بدن سیستم عصبی پاراسمپاتیک را نیز در بر می‌گیرد که به آرام کردن بدن شما پس از داشتن یک دعوا یا حتی پرواز هواپیما کمک می‌کند. سیستم عصبی پاراسمپاتیک همچنین در آماده کردن شما جهت هضم غذا نقش دارد و در این شرایط با رشته های عصبی سیستم گوارشی و روده ارتباط برقرار می‌کند.
وقتی صحبت از علت یبوست عصبی می‌شود باید دو فاکتور مهم را در نظر گرفت:
- سیستم عصبی روده
- فاکتور استرس
۱ – سیستم عصبی روده
سیستم عصبی روده پر از نورون است و گاهی اوقات با نام مغز دوم شناخته می‌شود. این سیستم از انتقال دهنده‌های عصبی استفاده می‌کند تا با مغز و سیستم عصبی بدن ارتباط برقرار کند.
سیستم عصبی روده جایی است که بیشتر سرتونین بدن در آنجا تولید می شود. سرتونین با نرم کردن عضله های بدن به هضم غذا کمک می کند. این ماده به حرکت راحت تر غذا در داخل روده های فرد کمک می کند.
در زمانی که آشفتگی شما زیاد باشد، هورمون‌هایی همچون کورتیزول، آدرنالین و سرتونین توسط مغز تولید می شوند. در نتیجه میزان سرتونین در روده‌های شما بیشتر می‌شود و دچار اسپاسم های شکمی خواهید شد.
۲- فاکتور استرس
زمانی که غذا می‌خورید، نورون‌های عصبی که در حوزه هضم غذا فعال هستند به روده‌های شما علامت می‌دهند تا منقبض شده و غذا را هضم کنند. زمانی که تحت فشار باشید، این پروسه هضم ممکن است کند شود.
اگر استرس شما شدید یا طولانی مدت باشد، علائمی همچون درد شکم هنگام دفع مدفوع و یبوست ، مزمن می شوند. استرس منجر به بروز التهاب در سیستم گوارشی بدن افراد می شود، در نتیجه میزان یبوست بیشتر شده و مشکلات التهابی قبلی مانند بیماری التهابی روده نیز ممکن است تشدید شوند.
ارتباط نوع غذا و یبوست عصبی
زمانی که استرس داشته باشید احتمالا به سمت بستنی می‌روید و از سالاد یا غذاهای عادی دوری می‌کنید. استرس و انتخاب غذاهای نامناسب گاهی اوقات دست به دست هم داده و مشکل ساز می شوند. اگر یبوست ناشی از استرس را تجربه می کنید، در نتیجه وضعیت شدیدتر است.
سعی کنید مصرف غذاهایی که می‌دانید مناسب نیستند را متوقف کنید. داشتن یک تاریخچه مخصوص غذاهای مصرفی می‌تواند به شما کمک کند تا بدانید کدام آیتم‌های غذایی بیشتر از همه مشکل ساز هستند. از جمله این موارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- غذاهای پرادویه
- غذاهای سرخ‌کردنی
- غذاهای پرچرب
- لبنیات
مواد غذایی حاوی فیبر گزینه مناسبی برای برخی افراد هستند اما همین موارد می توانند یبوست عصبی را در برخی افراد تشدید کنند. دلیل آن نیز سخت تر بودن پروسه هضم آن است. سعی کنید از غذاهای سالم استفاده کنید تا ببینید بهترین گزینه برای شما کدام است.
گاهی اوقات ممکن است مواد غذایی همچون نوشابه گازدار، کافئین و الکل را به شکل دائم یا تا زمان رفع مشکل از رژیم غذایی خود حذف کنید.
درمان یبوست عصبی
اگر استرس و مشکلات عصبی عامل بروز یبوست مزمن شما باشد، شاید بهتر باشد برای حل هر دو مشکل اقدام کنید. برای درمان یبوست ناشی از استرس راهکارهای زیر را امتحان کنید:
– مُلین‌ها
ملین های بدون نسخه می توانند به کاهش یا رفع یبوست های شما کمک کنند.
– لوبیپروستون
لوبیپروستون و یا همان آمیتیزا آمیتیزا دارویی است که توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای درمان IBS و یبوست و سایر مشکلات مربوط به یبوست مزمن تأیید شده است. این دارو با افزایش میزان مایع در روده ها، دفع مدفوع را آسان می‌کند.
– ورزش برای یبوست عصبی
یوگا، ورزش و مدیتیشن همه می توانند به کاهش استرس کمک کنند.
– گفتار درمانی برای درمان یبوست ناشی از استرس
برای کمک ببه کنترل احساس اضطراب و افسردگی، گفتار درمانی یا رفتار درمانی شناختی را در نظر داشته باشید.
– داروهای ضد افسردگی
اگر سندروم روده تحریک پذیر IBS دارید، داروهای ضد افسردگی با دوز پایین ممکن است با تأثیر بر انتقال دهنده های عصبی در مغز و روده، به کاهش احساس اضطراب کمک کنند. این دارو ها شامل مهار کننده‌های انتخابی جذب مجدد سروتونین (SSRI) و دارو های ضد افسردگی سه حلقه ای (TCA) هستند.
– تغییر در شیوه زندگی
تغییراتی در شیوه زندگی خود ایجاد کنید تا سبک زندگی سالمی داشته باشید؛ مواردی همچون تنظیم رژیم غذایی و خواب کافی می‌تواند در درمان یبوست عصبی بسیار کارساز باشد.
دکتر محمد امانی، فوق تخصص گوارش و کبد
