بواسیر چیست و نحوه تشخیص و درمان آن

بواسیر، که به آن هموروئید نیز گفته می‌شود، یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که بخش زیادی از جمعیت را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. این عارضه نتیجه التهاب و تورم رگ‌های خونی در ناحیه مقعدی و پایین‌ترین قسمت رکتوم است. بواسیر می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد که از درد و خونریزی گرفته تا احساس سوزش و خارش در ناحیه مقعدی را شامل می‌شود. عوامل متعددی مانند بارداری، یبوست مزمن، افزایش فشار بر رگ‌های خونی و سبک زندگی کم تحرک می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند. در این مقاله، ما به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص، و گزینه‌های درمانی برای بواسیر می‌پردازیم، تا به درک بهتری از این بیماری رایج و روش‌های مقابله با آن دست یابیم.

عوامل بروز بواسیر چیست؟

بواسیر زمانی ایجاد می‌شود که رگ‌های ناحیه مقعد یا راست‌روده تحت فشار زیاد قرار بگیرند و متورم شوند. این فشار معمولاً ناشی از یبوست مزمن، نشستن طولانی‌مدت به‌ویژه در توالت، زور زدن هنگام دفع مدفوع، بارداری (به‌دلیل افزایش فشار داخل شکمی)، چاقی، رژیم غذایی کم‌فیبر، کم‌تحرکی، یا بلند کردن اجسام سنگین به‌طور مکرر است. همچنین افزایش سن نیز یکی از عوامل مؤثر است، زیرا با افزایش سن بافت‌های حمایت‌کننده رکتوم ضعیف‌تر می‌شوند.

🔴 یبوست مزمن و زور زدن هنگام دفع

🔴 نشستن طولانی‌مدت، مخصوصاً در توالت

🔴 رژیم غذایی کم‌فیبر و کم‌آبی بدن

🔴 بارداری (افزایش فشار داخل شکم)

🔴 چاقی یا اضافه‌وزن

🔴 بی‌تحرکی و نداشتن فعالیت بدنی

🔴 افزایش سن (کاهش انعطاف‌پذیری بافت‌ها)

🔴 بلند کردن مکرر اجسام سنگین

🔴 اسهال مزمن یا مکرر

علائم بواسیر

بواسیر می‌تواند بدون علامت باشد، اما در بسیاری از موارد علائمی ظاهر می‌شود که بسته به نوع آن (داخلی یا خارجی) متفاوت است. شایع‌ترین علامت بواسیر داخلی، خون‌ریزی هنگام دفع است که معمولاً به‌صورت خون روشن روی مدفوع یا دستمال دیده می‌شود و اغلب بدون درد است. در موارد پیشرفته‌تر، بواسیر داخلی ممکن است از مقعد بیرون بزند (پرولاپس) و با درد یا ناراحتی همراه شود. بواسیر خارجی که در زیر پوست اطراف مقعد ایجاد می‌شود، معمولاً با درد شدید، التهاب، خارش، و گاهی توده‌ای سفت و دردناک همراه است. برخی افراد نیز احساس دفع ناقص، نشت مدفوع، یا تحریک مداوم در ناحیه مقعد را تجربه می‌کنند.

🔴 خون‌ریزی روشن هنگام دفع مدفوع

🔴 درد یا ناراحتی در ناحیه مقعد

🔴 خارش یا سوزش اطراف مقعد

🔴 وجود توده یا برآمدگی نزدیک دهانه مقعد

🔴 التهاب یا تورم ناحیه مقعد

🔴 احساس تخلیه ناقص پس از دفع

🔴 نشت مدفوع یا ترشحات مخاطی

شناسایی زودهنگام علائم بواسیر اهمیت زیادی دارد، چون در مراحل اولیه با تغییر سبک زندگی و درمان‌های ساده قابل کنترل است. در صورت بی‌توجهی، این علائم می‌توانند شدت پیدا کنند و زندگی روزمره فرد را مختل کنند. بنابراین، اگر هر یک از این نشانه‌ها را تجربه می‌کنید، بهتر است بدون تأخیر به پزشک مراجعه کنید تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود و بهترین روش درمانی انتخاب گردد.

انواع بواسیر

هموروئید به دو دسته اصلی، یعنی خارجی و داخلی تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی بر اساس منشا و موقعیت بروز آن‌ها انجام می‌شود. هموروئید خارجی در اطراف دهانه مقعد ایجاد می‌شود، در حالی که بواسیر داخلی به ملتهب شدن رگ‌ها در داخل کانال مقعدی ارتباط دارد. در برخی موارد، افراد ممکن است هر دو نوع بواسیر را همزمان داشته باشند. در ادامه به توضیح بیشتر درباره انواع بواسیر پرداخته می‌شود.

• بواسیر داخلی

هموروئید داخلی همانطور که از اسمش پیداست، در داخل مقعد ایجاد می‌شود و معمولاً با درد و ناراحتی همراه نمی‌شود. زمانی که شخص دچار بواسیر داخلی می‌شود، در هنگام خروج مدفوع به دلیل تماس سطح مقعد با مدفوع، رگ‌ها متورم شده و ممکن است مدفوع همراه با خونریزی خارج شود. از میان علائم بواسیر داخلی می‌توان به درد و خارش هنگام خروج رگ‌های متورم به دلیل فشار زیاد در اثناء دفع مدفوع اشاره کرد.

• بواسیر خارجی

یکی دیگر از انواع هموروئید، هموروئید نوع خارجی است. در این نوع بیماری، رگ‌های زیر پوست کنار مقعد متورم می‌شوند و این وضعیت باعث ایجاد خونریزی و خارش می‌شود. متورم و ملتهب شدن رگ‌ها در بواسیر خارجی به دلیل جمع شدن و تشکیل لخته در این ناحیه اتفاق می‌افتد.

• بواسیر ترومبوزه

این نوع هموروئید در افرادی که به طور طولانی در یک مکان نشسته‌اند ممکن است بسیار دردناک باشد. بواسیر ترومبوزه در لبه کناری مقعد شکل می‌گیرد و اندازه آن معمولاً مانند یک لوبیا است. برای درمان این نوع هموروئید حتماً باید به پزشک مراجعه شود.

روش‌های تشخیص بواسیر چیست؟

تشخیص بواسیر خارجی به سادگی امکان‌پذیر است، اما برای تشخیص هموروئید داخلی نیاز به انجام آزمایشات مختلف داریم.

یکی از این آزمایشات بررسی منطقه مقعد و رکتوم افرادی است که علائم بواسیر را تجربه می‌کنند. برای این منظور، مقعد از طریق انجام آنوسکوپی یا پروکتوسکوپی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در روش دیگری، پزشک معالج و متخصص با وارد کردن انگشت خود به داخل مقعد، هرگونه رشد غیرطبیعی را تشخیص می‌دهد و آزمایشات دقیق‌تری برای تشخیص هموروئید داخلی انجام می‌دهد.در اینجا روش‌های رایج برای تشخیص بواسیر را ذکر می کنیم:

معاینه فیزیکی: پزشک ممکن است با معاینه مقعد برای دیدن نشانه‌هایی از تورم، التهاب، یا بیرون زدگی رگ‌های خونی تشخیص بواسیر را بدهد. معاینه فیزیکی شامل دو بخش است:

معاینه خارجی: بررسی ناحیه اطراف مقعد برای تشخیص بواسیر خارجی و مشاهده هرگونه تورم، برجستگی، خونریزی یا دیگر نشانه‌های غیرعادی.

معاینه دیجیتال رکتوم: پزشک با استفاده از دستکش، انگشت خود را به آرامی در داخل رکتوم فرو می‌برد تا از نظر وجود بواسیر داخلی و دیگر اختلالات بررسی کند.

آنوسکوپی :این روش شامل استفاده از آنوسکوپ، دستگاهی کوچک و مجهز به نور، برای مشاهده مستقیم داخل رکتوم و مقعد است. آنوسکوپی به پزشک امکان می‌دهد بواسیرها را به وضوح ببیند و از نظر وجود پرولاپس یا خونریزی ارزیابی کند.

سیگموئیدوسکوپی: در مواردی که بواسیر با دیگر علائم گوارشی همراه است یا تشخیص مشکل ساز است، پزشک ممکن است سیگموئیدوسکوپی را توصیه کند. این روش شامل وارد کردن لوله‌ای باریک و مجهز به دوربین به داخل رکتوم و سیگموئید کولون است تا مشکلات بالقوه دیگری مانن د مثل پولیپ‌ها و سرطان روده بزرگ را بررسی کند.

این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا بواسیر را با دقت تشخیص دهد و در صورت لزوم، روش‌های درمان مناسب را آغاز کند.

روش‌های پیشگیری از بروز بواسیر چیست؟

پیشگیری از بواسیر به تغییرات سبک زندگی و تدابیری بستگی دارد که می‌توانند به کاهش فشار بر رگ‌های خونی در ناحیه مقعد و افزایش کارآیی دستگاه گوارش کمک کنند. در اینجا چند روش مؤثر برای پیشگیری از بواسیر آورده شده است:

۱.بهبود رژیم غذایی: افزایش مصرف فیبر در رژیم غذایی به تسهیل حرکت روده و پیشگیری از یبوست کمک می‌کند. مصرف مواد غذایی سرشار از فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات توصیه می‌شود. همچنین نوشیدن آب و مایعات کافی برای حفظ نرمی مدفوع و جلوگیری از یبوست ضروری است.

۲.ورزش منظم: 

فعالیت بدنی منظم به بهبود گردش خون و کاهش فشار بر رگ‌های خونی در ناحیه لگن کمک می‌کند. ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا و یوگا می‌توانند به جلوگیری از یبوست و در نتیجه کاهش خطر بواسیر کمک کنند.

۳.مدیریت وزن:

اضافه وزن می‌تواند فشار زیادی بر رگ‌های خونی در ناحیه لگن وارد کند و خطر ابتلا به بواسیر را افزایش دهد. کاهش وزن از طریق رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌تواند در پیشگیری از بواسیر مؤثر باشد.

۴.جلوگیری از فشار زیاد هنگام دفع:

اجتناب از فشار زیاد و طولانی مدت هنگام اجابت مزاج می‌تواند به پیشگیری از بواسیر کمک کند. استفاده از یک تابوره کوچک زیر پا هنگام نشستن بر روی توالت می‌تواند به قرار گرفتن روده‌ها در وضعیت بهتری برای دفع آسان‌تر کمک کند.

۵.رعایت بهداشت مناسب:

نگه داشتن ناحیه مقعد تمیز و خشک می‌تواند به پیشگیری از تحریک و التهاب کمک کند. استفاده از دستمال توالت نرم یا پاک‌کننده‌های ملایم بدون الکل و خشک نکردن با حرکت سایشی بلکه با تمیز کردن آرام توصیه می‌شود.

۶.اجتناب از نشستن طولانی مدت:

کاهش مدت زمان نشستن، به‌ویژه بر روی سطوح سخت، می‌تواند به کاهش فشار بر رگ‌های خونی در ناحیه مقعد و پیشگیری از بواسیر کمک کند. اگر شغل شما شامل نشستن طولانی است، مرتباً زمان‌هایی را برای بلند شدن و حرکت در نظر بگیرید.

با اعمال این تغییرات و توصیه‌ها، می‌توان به میزان قابل توجهی خطر بروز بواسیر را کاهش داد و سلامت کلی دستگاه گوارش را بهبود بخشید.

درمان بواسیر

درمان بواسیر به شدت و نوع آن بستگی دارد. در اینجا به روش‌های مختلف درمانی اشاره می‌کنم که شامل درمان‌های خانگی، دارویی و روش‌های تهاجمی‌تر برای موارد پیشرفته‌تر است:

۱.درمان‌های خانگی: کمپرس یخ: استفاده از کمپرس یخ بر روی ناحیه مبتلا می‌تواند به کاهش التهاب و کنترل درد کمک کند.

۲.نشستن در آب گرم: نشستن در وان آب گرم برای ۱۰ تا ۱۵ دقیقه چندین بار در روز می‌تواند به تسکین درد و خارش کمک کند.

۳.رژیم غذایی سرشار از فیبر: افزایش مصرف فیبر به کاهش یبوست و جلوگیری از فشار هنگام دفع مدفوع کمک می‌کند.

۴.نوشیدن آب کافی: هیدراته ماندن بدن به نرم شدن مدفوع کمک کرده و فشار کمتری برای دفع به رگ‌های خونی وارد می‌آورد.

۵.مدیریت وزن: کاهش وزن در صورت اضافه وزن می‌تواند به کاهش فشار بر رگ‌های خونی در ناحیه مقعد کمک کند.

درمان‌های دارویی: 

• کرم‌ها و پمادهای ضد التهاب: پمادهای حاوی هیدروکورتیزون می‌توانند التهاب و خارش را کاهش دهند.
• داروهای مسکن: داروهای ضد درد مانند استامینوفن یا ایبوپروفن می‌توانند برای کاهش درد مصرف شوند.
• داروهای ضد یبوست: ملین‌ها می‌توانند به تسهیل دفع کمک کرده و فشار وارد بر بواسیر را کاهش دهند.

روش‌های تهاجمی‌تر:

بنداندازی با لاستیک: این روش شامل قرار دادن یک بند لاستیکی کوچک در اطراف پایه بواسیر برای قطع جریان خون به آن ناحیه است. این کار باعث می‌شود بواسیر خشک شده و پس از چند روز بیفتد.

اسکلروتراپی: تزریق ماده شیمیایی به بواسیر برای ایجاد زخم و در نهایت سقوط بواسیر.

جراحی هموروئیدکتومی: در موارد شدید، جراحی برای برداشتن بواسیر ممکن است ضروری باشد. این روش معمولاً برای بواسیرهای بزرگ یا مقاوم به سایر درمان‌ها استفاده می‌شود.

مهم است که در صورت بروز علائم بواسیر به پزشک مراجعه کنید تا درمان مناسب بر اساس شدت و نوع بواسیر تجویز شود.

آیا بواسیر خطرناک است؟

بواسیر خود به خودی خطرناک نیست، اما می‌تواند ناراحت‌کننده و در برخی موارد دردناک باشد. در اغلب موارد، بواسیر با درمان‌های خانگی و تغییرات سبک زندگی قابل کنترل است و به ندرت عوارض جدی به دنبال دارد. با این حال، در موارد خاصی ممکن است بواسیر باعث مشکلات جدی‌تر شود که نیاز به توجه پزشکی دارد:

خونریزی شدید: در حالی که خونریزی جزئی ممکن است در بواسیر معمول باشد، خونریزی شدید می‌تواند نشان‌دهنده مشکل جدی‌تری باشد و می‌تواند منجر به کم‌خونی شود.

عفونت: بواسیر تحریک‌شده یا آسیب‌دیده می‌تواند مستعد عفونت شود، که این موضوع نیاز به درمان پزشکی دارد.

آنمی: در صورت خونریزی مداوم، بدن ممکن است نتواند به اندازه کافی سریع جایگزینی برای خون از دست رفته انجام دهد، که می‌تواند به کم‌خونی منجر شود.

استرانگوله شدن بواسیر: اگر جریان خون به بواسیر داخلی کاهش یابد، می‌تواند باعث درد شدید و ممکه است نیاز به درمان فوری داشته باشد.

به همین دلیل، هرچند بواسیر معمولاً وضعیتی غیرخطرناک است، اما در صورت تجربه هرگونه خونریزی غیرعادی، درد شدید، یا علائم دیگری که بهبود نمی‌یابند یا بدتر می‌شوند، مراجعه به پزشک ضروری است. پزشک می‌تواند تشخیص دقیق ارائه دهد و در صورت لزوم درمان مناسب را تجویز کند.

خارش بواسیر

خارش مقعدی که اغلب در افراد مبتلا به بواسیر تجربه می‌شود، می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده و گاهی اوقات شدید باشد. این عارضه معمولاً به دلیل التهاب و تحریک پوست اطراف مقعد رخ می‌دهد. در اینجا به توضیح دلایل، مکانیسم‌ها و روش‌های درمان خارش ناشی از بواسیر پرداخته‌ام:

دلایل خارش بواسیر:

ترشحات مقعدی: بواسیر می‌تواند باعث شود که ترشحات مخاطی بیشتری در ناحیه مقعد تولید شود. این ترشحات می‌توانند پوست اطراف مقعد را تحریک کنند، منجر به خارش و سوزش شوند.

نشت مدفوع: بواسیر، به خصوص زمانی که همراه با التهاب شدید است، ممکن است کنترل عضلات اسفنکتر را مختل کند، که به نشت جزئی مدفوع منجر شود و این نیز باعث تحریک و خارش می‌شود.

التهاب: بواسیر خود به خودی می‌تواند التهابی باشد، و وجود التهاب در این ناحیه حساس، به طور طبیعی می‌تواند باعث خارش شود.

عفونت‌های ثانویه: تحریک مداوم و خراش‌های ناشی از خارش ممکن است پوست را برای عفونت‌های باکتریایی یا قارچی آسیب‌پذیر کند، که این شرایط خارش را تشدید می‌کند.

درمان خارش بواسیر

بهداشت مناسب: حفظ تمیزی و خشکی ناحیه مقعد اساسی است. شستشو با آب گرم پس از هر بار اجابت مزاج و خشک کردن آرام ناحیه می‌تواند به کاهش خارش کمک کند.

کرم‌ها و پمادهای موضعی: استفاده از پمادها یا کرم‌هایی که حاوی هیدروکورتیزون یا دیگر مواد ضدالتهاب هستند، می‌تواند به کاهش التهاب و خارش کمک کند.

دوری از محرک‌ها: اجتناب از صابون‌ها، دستمال‌های توالت عطردار و محصولات بهداشتی که می‌توانند ناحیه را تحریک کنند، مهم است.

رژیم غذایی: حفظ رژیم غذایی سرشار از فیبر و نوشیدن آب کافی می‌تواند به جلوگیری از یبوست و نشت مدفوع کمک کند، که هر دو می‌توانند به کاهش خارش کمک کنند.

در صورتی که خارش بهبود نیابد یا شدید باشد، مشاوره با پزشک برای بررسی و درمان‌های پزشکی توصیه می‌شود تا از عوارض جانبی احتمالی جلوگیری شود.

آیا می‌توان از بواسیر پیشگیری کرد؟

بله، بواسیر کاملاً قابل پیشگیری است، به‌ویژه اگر در سبک زندگی و رژیم غذایی خود دقت کافی داشته باشید. مهم‌ترین راه پیشگیری، جلوگیری از یبوست و کاهش فشار هنگام دفع مدفوع است. این کار با مصرف فیبر کافی (سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل)، نوشیدن آب به مقدار کافی، و داشتن تحرک روزانه قابل انجام است. همچنین، پرهیز از نشستن طولانی‌مدت، به‌خصوص روی توالت، و نرفتن به توالت به‌محض احساس نیاز نیز اهمیت زیادی دارد. در واقع، با رعایت همین نکات ساده می‌توان احتمال ابتلا به بواسیر را تا حد زیادی کاهش داد.

جمع بندی 

در این مقاله، به بررسی جامع بواسیر، شرایطی شایع که بخش زیادی از جمعیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد، پرداختیم. بواسیر ناشی از تورم و التهاب رگ‌های خونی در ناحیه مقعد و رکتوم است که می‌تواند علائم مختلفی از جمله درد، خونریزی، خارش و حتی پرولاپس را به همراه داشته باشد. ما علل اصلی بروز بواسیر را شناسایی کردیم، که شامل یبوست مزمن، بارداری، افزایش سن، سبک زندگی کم تحرک، و فشار زیاد هنگام دفع می‌شود. بواسیر گرچه معمولاً خطرناک نیست، اما می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. درک این شرایط و راه‌های مدیریت آن می‌تواند به افراد کمک کند تا علائم را کنترل کرده و از عوارض جدی‌تر جلوگیری کنند. در هر حال، در صورت تجربه علائم بواسیر، مشاوره با پزشک برای ارزیابی دقیق و درمان مناسب توصیه می‌شود.

سوالات متداول