زمانی که افراد بیش از توان بدن خود چربی و شکر مصرف کنند، چربی در درون کبد آن ها انباشته شده و با مشکل کبد چرب مواجه می شوند. این مشکل در بین افرادی که اضافه وزن داشته یا چاق هستند رایج است اما امکان بروز آن در افراد بزرگسالی که وزن مناسبی دارند نیز وجود دارد. اگر چربی بیش از ۵ درصد کبد را در بر بگیرد، می توان مشکل کبد چرب در فرد را تایید کرد. البته علائم کبد چرب شامل موارد دیگری نیز می‌شود که در ادامه بیشتر بررسی خواهیم کرد.
با این که داشتن چنین وضعیتی معمولا در کوتاه مدت آسیبی به بدن فرد وارد نمی کند، اما این احتمال وجود دارد که چربی اضافه در کبد بتواند این عضو از بدن را در مقابل خطراتی همچون التهاب و زخم شدن آسیب پذیر کند.
انواع کبد چرب
در حالت کلی دو نوع بیماری کبد چرب در افراد وجود دارد
کبد چرب غیر الکلی
در این حالت چربی انباشته شده در کبد فرد ربطی به مصرف الکل ندارد.
کبد چرب الکلی
در این حالت چربی انباشته شده در داخل کبد افراد به دلیل مصرف افراطی الکل توسط فرد است.
بیماری کبد چرب بدون الکل
بیماری کبد چرب بدون الکل یا همان NAFLD نوعی بیماری مرتبط با کبد است که افرادی را مورد هدف قرار می دهد که یا الکل مصرف نمی کنند و یا مصرف آن ها بسیار کم است. همانطور که از نام این بیماری نیز مشخص است، مشخصه اصلی NAFLD این است که چربی زیادی در سلول های کبدی فرد انباشته شود.
این بیماری بیشتر در افرادی به وجود می آید که چاق بوده یا اضافه وزن داشته باشند، به خصوص اگر میزان چربی در ناحیه کمر آن ها بیشتر از نواحی دیگر باشد. حتی احتمال بروز بیماری کبد چرب در افرادی که وزن سالمی دارند نیز وجود دارد. این دسته از بیماران معمولا قند و غذاهای چرب زیادی مصرف می کنند و در نتیجه میزان چربی در ناحیه کمر آنها بیشتر است.
بیماری کبد چرب بدون الکل ارتباط ویژه ای با سندروم متابولیک دارد. سندروم متابولیک یک بیماری خاص است که فاکتورهای ریسکی مشخصی را دارد و از جمله آن ها می توان به دور کمر زیاد، فشار خون بالا، سطح قند خون بالا، کلسترول بالا و حجم غیر نرمال لیپید ها در خون اشاره کرد. این سندروم می تواند ریسک بروز بیماری های مزمن را افزایش می دهد.
دلایل اصلی چرب شدن کبد
اصلی ترین دلیل ایجاد کبد چرب در افراد ، چاقی است. در کنار چاقی، از جمله علل تغذیه ای مربوط به بیماری کبد چرب در افراد موارد زیر هستند:
- عمل جراحی بای پس روده برای چاقی
- - استفاده طولانی مدت از تغذیه پیوندی (پروسه خاص از تغذیه که شامل وارد کردن مواد مغذی به شکل مستقیم در خون می شود)
- گرسنگی شدید و سو تغذیه پروتئینی
- از دست دادن وزن به شکل سریع
- دیابت قندی
- هایپرلیپیدمی ( لیپیدهای خون بالا )
- مقاومت به انسولین و فشار خون بالا
- عوامل ژنتیکی
- داروها و مواد شیمیایی
علائم کبد چرب
در اینجا علائم و نشانه های کبد چرب غیر الکلی را بررسی خواهیم کرد. در حالت عمومی افرادی که کبد چرب دارند معمولا علائم خاصی را احساس نمی کنند. با این حال برخی افراد از داشتن ناراحتی در معده خبر داده اند. خستگی و حس ناخوش بودن نیز از جمله دیگر موارد هستند.
علائم بیماری کبد چرب
در حالت کلی علائم بیماری کبد چرب شامل موارد زیر است:
- خستگی، بی حالی ، ضعـف و عدم رفـع خستـگی علیـ رغـم استراحـت
- تغییر رنگ پوستی یا لک های پوستی
- احساس خستگی و بزرگی بالای شکم و نفخ شکم
- ضعف حین گرسنگی ، تمایل به مصرف شیرینی جات
- اضافه وزن و چاقی
تشخیص کبد چرب
وقتی فردی آزمایشات کبدی را انجام می دهد و آنزیمهای کبدی بالا است این یعنی اینکه در کبد فرد التهاب وجود دارد که باید بررسی شوند مثل هپاتیت B و C ، ولی خود کبد چرب هم می تواند به سمت هپاتیت ناشی از کبد چرب برود.
سونوگرافی می تواند درجات کبد چرب را تا حدودی نشان دهد.
امروزه روشهای جدیدی هم وجود دارند مانند الاستوگرافی کبد یا فیبرواسکن کبد که جایگزین بیویسی کبد می باشند که با استفاده از امواج اولتراسوند میزان سختی کبد را اندازه گیری کرده و شدت فیبروز و سیروز کبد را تشخیص می دهند همچنین بررسی دقیق تر استئاتوز کبدی ( میزان چربی در سلولهای کبدی ) به صورت کمی با این روش میسر است.
این تست در صورت نیاز به راحتی قابل انجام است و یک ارزیابی دقیق و منحصر به فرد از کبد را ممکن می سازد.
درمان بیماری کبد چرب
درمان سه پایه اساسی دارد.
– ورزش و تحرک مناسب
ورزش مناسب ورزشی است که حداقل روزانه نیم ساعت باشد و در ساعت مشخصی از روز انجام شود. پیاده روی سریع که با افزایش ضربان قلب یا تعرق همراه باشد بهترین اثر را دارد ورزش های هوازی شامل شنا و دوچرخه سواری هم جایگزین های مناسبی هستند.
– تغذیه مناسب
رژیم درمانی حتماً بهتر است زیر نظر پزشک انجام شود. مصرف مواد نشاسته ای و کربوهیدرات و غذاهای چرب و آماده باید محدود شود و با میوه و سبزیجات جایگزین شود.
– درمان دارویی
حتماً باید زیر نظر پزشک انجام شود و بر اساس آزمایشات و نتیجه فیبرواسکن کبد داروها تجویز و پایش شوند. افراد باید از مصرف داروهای گیاهی به صورت خود سرانه جداً پرهیز کنند ، این داروها می توانند به کبد ملتهب بیمار آسیب بزنند و باعث شدت یافتن بیماری شوند.
در کنار رژیم و ورزش با استفاده از دستگاه های لاغری موضعی و زیر نظر پزشک مجرب می توان روند کاهش وزن را تسریع کرده و در عین حال زیبایی بدن و پوست را حفظ نمود. همچنین چربی های نواحی از بدن که به سختی از بین می روند را با روشهای لاغری موضعی می توان با روند سریعتری از بین برد.
– دارو برای کبد چرب
متاسفانه داروی خاصی برای درمان مشکل کبد چرب وجود ندارد که سازمان دارو آن را تایید کرده باشد. در حال حاضر ویتامین E (یک آنتی اکسیدان) و پیوگلیتازون (که برای درمان دیابت کاربرد دارد) دو داروی مورد تایید اتحادیه پژوهش های مربوط به کبد در آمریکا هستند. اگر مشکل کبد چرب توسط بیوپسی تایید شود از این دو دارو استفاده خواهد شد. با این حال همه افراد از مصرف این داروها نتیجه خوبی نمی گیرند و در زمینه امنیت و عوارض جانبی آن ها نیز تردید وجود دارد.
اگر مشکل کبد چرب دارید بهترین راه صحبت کردن با پزشک متخصص در مورد استفاده از روش درمانی مناسب است. چرا که داروهای مذکور برای همه بیماران پیشنهاد نمی شوند. در حال حاضر دانشمندان در حال طراحی داروهای جدیدی هستند که بر طبق تحقیقات، نتایج خوبی را نیز نشان داده اند.
بیماری NASH یا سیروز کبد چیست؟
بیماری NASH در واقع همان استئاتوهپاتیت غیر الکلی است و به نسبت مورد قبلی جدی تر به حساب می آید. این بیماری علاوه بر بروز زخم های کبدی که به آن ها فیبروسیس گفته می شوند می تواند در کارکرد کبد اختلال ایجاد کند (از هر ۵ فرد بزرگسال ۱ نفر با این مشکل مواجه می شوند) که به آن سیروز گفته می شود.
بیماران NASH در ریسک جدی تری از بروز سرطان کبدی قرار دارند و از هر ۱۰ نفری که به آن مبتلا هستند یک نفر با مشکل نارسایی کبد مواجه شده و به پیوند کبد نیاز پیدا می کند.
تفاوت بین NAFLD و NASH چیست؟
در حالی که بیماری کبد چرب یک مشکل خوش خیم به حساب می آید، اما استئاتوهپاتیت غیر الکلی معمولا با آسیب های جدی و ادامه دار کبدی همراه است و می تواند منجر به ایجاد سیروز در کبد و سرطان شود و فرد به پیوند کبد نیاز خواهد داشت. اگر کبد چرب به مشکل NASH پیشرفت کند ممکن است علائم زیر پدیدار شوند. این نکته بسیار مهم است که به شکل مرتب به پزشک مراجعه کرده و آزمایش های استاندارد را انجام دهید و آزمایش خون از شما گرفته شود تا بتوان بدین ترتیب مشکل کبد چرب را در همان مراحل اولیه تشخیص داد.
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع و استفراغ
- درد شکمی معمولی تا شدید
- زرد شدن چشم ها و پوست
درمان خانگی کبد چرب
و اما خبر خوب این که موثرترین روش درمانی بیماری کبد چرب در افراد استفاده از دارو نیست و صرفا ایجاد تغییرات در سبک زندگی می تواند کارساز باشد
– کاهش وزن
کاهش وزن حدودا ۵ درصدی یک راهکار مناسب جهت بهبود وضعیت کبد است چرا که بدین ترتیب میزان چربی درون کبد کاهش می یابد. کم کردن بین ۷ الی ۱۰ درصد وزن در کاهش میزان التهاب و آسیب سلول های کبدی تاثیر خوبی دارد و حتی ممکن است برخی آسیب های حاصل از فیبروز را از بین ببرد.
هدف شما باید کاهش وزن به شکل تدریجی و متوسط (حدودا یک الی دو پوند در هر هفته) باشد، چرا که کاهش وزن ناگهانی ممکن است مشکل التهاب و فیبروز در بدن شما را تشدید کند. اگر در کاهش وزن خود نتیجه خوبی نمی گیرید، بهتر است در زمینه عمل جراحی کاهش وزن با پزشک معالج خود مشورت کنید.
– تمرینات ایروبیک
به نظر می رسد تمرینات ایروبیک در کاهش خطر چرب شدن کبد افراد تاثیرگذار هستند. در این تمرینات وزن بدن فرد کاهش یافته و در نتیجه دیگر با ریسک انباشه شدن چربی در کبد مواجه نخواهد بود.
– تغذیه مناسب
برخی از تحقیقات نشان داده اند که رژیم غذایی مدیترانه ای در کاهش ریسک چرب شدن کبد افراد تاثیر مثبتی دارد. این برنامه غذایی تاکید زیادی بر مصرف میوه، سبزیجات، غلات کامل، آجیل و حبوبات دارد. همچنین در این رژیم غذایی از زیتون به جای کره یا روغن کانولا استفاده می شود و مصرف گوشت قرمز محدود است. افراد باید ماهی و مرغ بیشتری مصرف کنند.
– قهوه
برخی تحقیقات نشان داده اند که بیمارانی که با مشکل کبد چرب مواجه هستند و قهوه مصرف می کنند (دو فنجان در هر روز) ریسک کمتری در ابتلا به فیبروز دارند. با این حال نباید از عوارض مصرف مکرر کافئین غافل شد.
ارزیابی سلامت کبد در بیماریهای کبدی
برای تشخیص و ارزیابی پاسخ به درمان کبد چرب ، میزان چربی کبد و تشخیص مراحل stiffness ، دستگاه Aixplorer مجهز به Liver Fibrosis Assessment با استفاده از Real time shear wave elastography امکان بررسی stiffness بافت کبد را می دهد و همچنین بررسی میزان steatosis کبد با استفاده از آپشن Hepato -Renal index در دستگاه Aixplorer با تکنیک B-Mode ratio با دقت بسیار بالا قابل اندازه گیری است.
الاستوگرافی کبد با این تکنولوژی ویژگیهای ممتازی در مقایسه با دستگاه فیبرواسکن دارد.
۱. الاستوگرافی Real time shear wave
در این روش بررسی قسمت های مختلف کبد بصورت همزمان و با دقت بالا قابل انجام است ، در صورتیکه در فیبرواسکن ابتدا اوپراتور محل کبد را مشخص می کند و سپس پروب را عوض می کند و تنها به صورت نقطه ای منطقه محدودی از کبد را ارزیابی می نماید.
لذا هر گونه جابجایی مختصر در بیمار حتی تنفس کشیدن می تواند باعث جابجایی پروب شود. از سوی دیگر میزان فشار دست اپراتور به پوست بیمار می تواند نتیجه را کاملاً متأثر نماید که در این روش چنین معایبی برطرف شده است.
۲. بررسی قسمت بزرگی از کبد توسط دستگاه Aixplorer
این روش نتیجه واقعی به دست می دهد که در فیبرواسکن تفاوت در گزارش بعلت سفتی های موضعی در کبد می تواند اتفاق بیافتد که ناشی از ارزیابی منطقه بسیار محدودی از کبد به صورت نقطه ای می باشد.
در این روش اثر کاذب بافت زیرجلدی مثل چربی زیر پوست ، فاشیا ، دیافراگم حذف و ارزیابی از کپسول کبد به سمت عمق انجام می شود لذا نتایج بدست آمده واقعی است ولی در فیبرواسکن ارزیابی مخصوصاً درافراد چاق بعلت تأثیر کاذب بافت زیر جلدی کاملاً متأثر می شود.
در دستگاه Aixplorer در طول انجام الاستوگرافی فقط با یک پروب تمام مراحل انجام می شود ، اما در فیبرواسکن نیاز به پروب جداگانه و تعویض پروب حین کار است.
در دستگاه Aixplorer بررسی استئاتوزسیس بصورت Real بر اساس B-Mode tatio و مقایسه همزمان هپاتورنال ایندکس صورت می گیرد که در فیبرواسکن بر اساس میزان ارتفاع امواج عبوری از کبد و بدون مقایسه با کورتکس کلیه انجام می‌شود که پارامتر CAP نامیده می شود.
دکتر محمد امانی فوق تخصص گوارش و کبد
جوتد
پنجشنبه ۱۵ تیر ۲( 9 ماه پیش)
تعداد بازدید: 37
مشاهده پرسش
