آشالازی یک بیماری نادر اما جدی در دستگاه گوارش است که بیشتر خود را با سختی در بلع غذا و گیر کردن غذا در قفسه سینه نشان می‌دهد. در این بیماری، مری نمی‌تواند غذا را به درستی به معده منتقل کند چون عضلات انتهایی آن به خوبی باز نمی‌شوند. همین موضوع باعث می‌شود غذا و مایعات در مری جمع شوند و فرد احساس ناراحتی، درد یا حتی برگشت غذا به دهان داشته باشد.
با اینکه آشالازی درمان قطعی ندارد، اما روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند علائم آن را کاهش دهد و کیفیت زندگی بیمار را بهتر کند. در این مقاله، با زبان ساده به بررسی علائم، دلایل و راه‌های درمان این بیماری می‌پردازیم تا اگر شما یا اطرافیانتان با چنین مشکلی روبه‌رو هستید، آگاهی بیشتری در مورد آن داشته باشید.
علائم بیماری آشالازی چیست؟
بیماری آشالازی معمولاً به تدریج و به صورت خاموش شروع می‌شود. بسیاری از بیماران در ابتدا فقط کمی مشکل در بلع احساس می‌کنند، اما با گذشت زمان، این مشکل شدیدتر شده و علائم آزاردهنده‌تری ظاهر می‌شود. در زیر مهم‌ترین علائم این بیماری را بررسی می کنیم:
- سختی در بلع غذاهای جامد و مایعات
- احساس گیر کردن غذا در قفسه سینه
- برگشت غذا یا مایعات به دهان
- سوزش یا درد در ناحیه سینه
- سرفه یا خفگی در هنگام خواب
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- آبریزش دهان
- تلخی دهان، به‌ویژه صبح‌ها
- آروغ زدن
- احساس پری معده پس از مقدار کمی غذا
اگر هر یک از این علائم را به‌صورت مداوم تجربه می‌کنید، به‌ویژه سختی در بلع یا برگشت غذا، بهتر است حتماً به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام آشالازی می‌تواند از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کند. بسیاری از افراد این علائم را با مشکلات ساده‌ای مثل ریفلاکس یا اضطراب اشتباه می‌گیرند، اما بی‌توجهی به آن‌ها ممکن است روند درمان را سخت‌تر کند.
علت بیماری آشالازی چیست؟
علت دقیق بیماری آشالازی هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، اما بیشتر پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این بیماری به دلیل آسیب به اعصاب عضلات مری به‌وجود می‌آید. در حالت طبیعی، انقباض و شل شدن عضلات مری باعث حرکت غذا به سمت معده می‌شود، اما در آشالازی این عملکرد مختل می‌شود و عضله حلقوی انتهای مری (اسفنکتر تحتانی) به‌درستی باز نمی‌شود.
- آسیب به سلول‌های عصبی در دیواره مری
- پاسخ خودایمنی بدن به سلول‌های عصبی مری
- عفونت‌های ویروسی گذشته (مثلاً ویروس هرپس یا سرخک)
- زمینه‌های ژنتیکی در برخی افراد
- برخی بیماری‌های نادر عصبی یا عضلانی
آیا آشالازی درمان می‌شود؟
در بیشتر موارد، آشالازی به‌صورت ایدیوپاتیک (یعنی بدون علت مشخص) شناخته می‌شود، ولی همان‌طور که گفته شد، عوامل عصبی و خودایمنی نقش پررنگی در ایجاد آن دارند. به‌طور خلاصه، آشالازی بیشتر یک بیماری عصبی-عضلانی است تا یک مشکل ساختاری. یعنی مشکل اصلی در عملکرد عصبی و حرکتی مری است، نه در شکل ظاهری آن.
درمان آشالازی
آشالازی اختلالی در مری است که باعث می‌شود غذا و مایعات به‌سختی وارد معده شوند، چون عضله انتهایی مری (اسفنکتر تحتانی) شل نمی‌شود و حرکات طبیعی مری برای هدایت غذا از بین می‌رود. این مشکل با علائمی مثل دشواری در بلع، گیر کردن غذا، بازگشت غذا یا بزاق و گاهی درد قفسه سینه همراه است. درمان آشالازی برای برطرف‌کردن علت نیست، بلکه هدف آن کاهش فشار اسفنکتر و راحت‌تر کردن عبور غذاست. بسته به شرایط بیمار، از روش‌هایی مثل تزریق بوتاکس (موقتی)، اتساع با بالون، جراحی هلر میوتومی یا روش آندوسکوپی POEM استفاده می‌شود. این درمان‌ها به بیمار کمک می‌کنند که راحت‌تر غذا بخورد و کیفیت زندگی بهتری داشته باشد.
چه افرادی دچار آشالازی می‌شوند؟
بیماری آشالازی می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در بزرگسالان جوان تا میانسال دیده می‌شود. اگرچه این بیماری نادر است، ولی شناخت افرادی که بیشتر در معرض آن هستند، می‌تواند به تشخیص سریع‌تر کمک کند. در ادامه، با گروه‌هایی که احتمال بیشتری برای ابتلا به آشالازی دارند آشنا می‌شوید:
- بیشتر در افراد بین ۲۵ تا ۶۰ سال دیده می‌شود
- شیوع آن در زن و مرد تقریباً برابر است
- در برخی موارد، زمینه خانوادگی یا ژنتیکی دیده شده
- احتمال بروز آن در افراد دارای بیماری‌های خودایمنی کمی بیشتر است
- در کشورهای آمریکای لاتین، عفونت انگلی شاگاس می‌تواند علت آشالازی باشد
در مجموع، آشالازی بیماری‌ای است که پیش‌بینی آن آسان نیست، اما اگر در گروه‌های پرخطر قرار دارید و علائم مشکوکی دارید، بهتر است هرچه زودتر با پزشک مشورت کنید. تشخیص به‌موقع می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.
آیا آشالازی درمان می‌شود؟
خیر، آشالازی درمان قطعی ندارد، اما قابل کنترل است. با روش‌هایی مانند اتساع مری (بالون‌درمانی)، جراحی (میوتومی هلار) و درمان‌های اندوسکوپیک (مانند POEM) می‌توان علائم را تا حد زیادی کاهش داد و بلع را بهبود بخشید. همچنین در برخی موارد، داروهای شل‌کننده عضلات یا تزریق بوتاکس به‌طور موقت کمک می‌کنند. هدف از درمان، کاهش فشار در انتهای مری و کمک به عبور راحت‌تر غذا به معده است.
عمر بیماران آشالازی چقدر است؟
در بیشتر موارد، طول عمر بیماران مبتلا به آشالازی طبیعی است، به‌شرط آن‌که بیماری به‌موقع تشخیص داده شود و درمان مناسب انجام گیرد. آشالازی معمولاً باعث مرگ نمی‌شود، اما اگر بدون درمان رها شود، ممکن است به عوارضی مانند گشاد شدن شدید مری، سوءتغذیه، یا در موارد نادر سرطان مری منجر شود. با مراقبت درست و پیگیری منظم، بیشتر بیماران می‌توانند زندگی طولانی و سالمی داشته باشند.
تفاوت آشالازی با ریفلاکس یا سایر بیماری‌های گوارشی چیست؟
آشالازی از نظر علائم ممکن است در نگاه اول با بیماری‌هایی مثل ریفلاکس معده (GERD) یا اسپاسم مری اشتباه گرفته شود، اما تفاوت‌های مهمی بین آن‌ها وجود دارد. در آشالازی، مشکل اصلی در حرکت غذا از مری به معده است، در حالی که در ریفلاکس، برگشت اسید معده به مری مشکل اصلی محسوب می‌شود.
- درمان آشالازی معمولاً نیاز به روش‌های تخصصی‌تر مانند اتساع یا جراحی دارد؛ ولی ریفلاکس اغلب با دارو و رژیم غذایی کنترل می‌شود.
- در آشالازی، بلع غذا سخت است؛ در ریفلاکس، بلع معمولاً طبیعی است ولی سوزش معده وجود دارد.
- آشالازی با گیر کردن غذا در قفسه سینه همراه است، ولی ریفلاکس بیشتر باعث سوزش سر دل می‌شود.
- ریفلاکس با مصرف غذاهای چرب یا تند تشدید می‌شود؛ در حالی که آشالازی پیشرونده است و به‌تدریج بدتر می‌شود.
به‌طور کلی، اگرچه علائم آشالازی با برخی بیماری‌های گوارشی دیگر شباهت دارد، اما نوع و روند پیشرفت علائم متفاوت است. تشخیص دقیق این بیماری فقط از طریق بررسی‌های تخصصی مثل مانومتری یا آندوسکوپی امکان‌پذیر است. به همین دلیل، اگر دچار مشکل در بلع یا احساس گیر کردن غذا هستید، بهتر است از خوددرمانی پرهیز کرده و حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید.
آیا آشالازی بیماری خطرناکی است؟
بله، اگر درمان نشود، می‌تواند خطرناک باشد. آشالازی در صورت نادیده گرفته شدن ممکن است به مشکلاتی مانند گشاد شدن مری، زخم، عفونت‌های تنفسی ناشی از برگشت غذا و در موارد نادر، افزایش احتمال ابتلا به سرطان مری منجر شود. اما خبر خوب این است که اگر بیماری زود تشخیص داده شود و تحت درمان مناسب قرار گیرد، می‌توان از بیشتر عوارض آن جلوگیری کرد و زندگی سالمی داشت.
راه‌های تشخیص آشالازی
برای تشخیص بیماری آشالازی، پزشک ابتدا به علائم بیمار توجه می‌کند، اما برای اطمینان از تشخیص، نیاز به آزمایش‌های دقیق‌تری است. مهم‌ترین روش، مانومتری مری است که عملکرد عضلات مری را اندازه‌گیری می‌کند و دقیق‌ترین راه تشخیص این بیماری است. همچنین از بلع باریم استفاده می‌شود؛ در این روش بیمار مایعی سفیدرنگ می‌نوشد و با عکس‌برداری، شکل غیرطبیعی مری مشخص می‌شود. آندوسکوپی نیز برای مشاهده مستقیم داخل مری و معده به‌کار می‌رود تا سایر مشکلات مثل تومور یا زخم رد شود. در برخی موارد خاص، ممکن است تصویربرداری‌های پیشرفته مثل سی‌تی‌اسکن یا ام‌آر‌آی نیز انجام شود. این روش‌ها در کنار هم به پزشک کمک می‌کنند تا آشالازی را با دقت بالا تشخیص دهد.
جمع بندی
آشالازی یک بیماری نادر ولی مهم در دستگاه گوارش است که بیشتر با سختی در بلع، گیر کردن غذا و برگشت محتویات مری به دهان شناخته می‌شود. اگرچه علت دقیق آن هنوز مشخص نیست، اما آسیب به اعصاب عضلات مری نقش اصلی را دارد. تشخیص این بیماری نیازمند آزمایش‌هایی مانند مانومتری، بلع باریم و آندوسکوپی است. هرچند آشالازی درمان قطعی ندارد، اما با روش‌هایی مانند اتساع مری، جراحی یا درمان اندوسکوپیک می‌توان علائم آن را تا حد زیادی کنترل کرد. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان علائمی مشابه با این بیماری دارید، توصیه می‌شود در اولین فرصت به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام، کلید پیشگیری از عوارض و داشتن زندگی سالم‌تر است.
خیر، اما با درمان‌هایی مثل اتساع یا جراحی می‌توان علائم را کنترل کرد.
اغلب در افراد بین ۲۵ تا ۶۰ سال.
افراد با زمینه خودایمنی یا سابقه خانوادگی، بیشتر در معرض هستند.
در اغلب موارد نه، اما در برخی افراد ممکن است زمینه ژنتیکی نقش داشته باشد.
استرس عامل اصلی نیست، ولی می‌تواند علائم را تشدید کند.
