سرطان مقعد یکی از انواع نادر سرطان است که از بافت‌های انتهای دستگاه گوارش آغاز می‌شود و می‌تواند زندگی فرد را به شکل جدی تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری، گرچه کمتر شناخته‌شده است، اما در صورت تشخیص دیرهنگام ممکن است پیامدهای جدی به همراه داشته باشد. علت اصلی بروز سرطان مقعد ترکیبی از عوامل مختلف مانند عفونت‌های ویروسی نظیر HPV، سابقه التهابات مزمن، یا تغییرات ژنتیکی است که سلول‌های ناحیه مقعد را به رشد غیرطبیعی سوق می‌دهند. هدف از این مقاله، ارائه اطلاعات جامع و علمی درباره این بیماری و تأکید بر اهمیت پیشگیری و آگاهی‌رسانی به شما عزیزان است. تا انتهای این مقاله همراه کلینک پارلا باشید. 💚

علائم سرطان مقعد

سرطان مقعد در مراحل اولیه ممکن است علائم خفیفی داشته باشد که اغلب با بیماری‌های رایج مانند هموروئید اشتباه گرفته می‌شود. با این حال، تشخیص زودهنگام و آگاهی از علائم می‌تواند تأثیر چشمگیری در روند درمان و پیشگیری از عوارض جدی داشته باشد. در ادامه به بررسی علائم سرطان مقعد می پردازیم:

• خونریزی از مقعد: یکی از شایع‌ترین علائم سرطان مقعد خونریزی است که ممکن است به صورت خون روشن یا تیره مشاهده شود. این خونریزی معمولاً هنگام اجابت مزاج یا بعد از آن رخ می‌دهد.
• درد یا احساس ناراحتی در مقعد: درد مداوم یا احساس فشار و سنگینی در ناحیه مقعد می‌تواند از نشانه‌های اولیه سرطان مقعد باشد. این درد ممکن است هنگام نشستن یا دفع بیشتر شود.
• توده یا زائده در ناحیه مقعد: وجود یک توده یا زائده غیرطبیعی که در لمس مشخص است، ممکن است نشانه رشد تومور باشد. این توده می‌تواند سفت یا دردناک باشد.
• خارش یا سوزش: خارش مزمن یا سوزش در ناحیه مقعد که به درمان‌های ساده پاسخ نمی‌دهد، می‌تواند یکی دیگر از نشانه‌های سرطان مقعد باشد.
• تغییر در الگوی اجابت مزاج: افرادی که سرطان مقعد دارند ممکن است با تغییراتی مانند یبوست یا اسهال مداوم، باریک شدن مدفوع، یا احساس دفع ناکامل مواجه شوند.
• ترشحات غیرطبیعی از مقعد: ترشحات مخاطی یا چرکی از مقعد، به‌ویژه اگر با خون همراه باشند، ممکن است به سرطان مقعد مرتبط باشند.
• تورم در ناحیه اطراف مقعد یا کشاله ران: در برخی موارد، غدد لنفاوی نزدیک به مقعد یا کشاله ران ممکن است متورم و حساس شوند که نشانه گسترش بیماری به غدد لنفاوی است.
• کاهش وزن غیرقابل توجیه: مانند بسیاری از انواع سرطان، کاهش وزن غیرارادی و کاهش اشتها می‌تواند از علائم پیشرفته سرطان مقعد باشد.
• خستگی مزمن: افرادی که سرطان مقعد دارند ممکن است احساس ضعف و خستگی مزمن را تجربه کنند، حتی اگر استراحت کافی داشته باشند.

این علائم ممکن است در بیماری‌های دیگر مانند بواسیر (هموروئید)، شقاق مقعد، یا عفونت‌های ناحیه مقعد نیز دیده شوند. از این رو، در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه به پزشک برای ارزیابی و تشخیص دقیق ضروری است. تشخیص زودهنگام سرطان مقعد تأثیر زیادی در موفقیت درمان و پیشگیری از عوارض جدی آن دارد.

آیا سرطان مقعد قابل درمان است؟

بله، سرطان مقعد در بسیاری از موارد قابل درمان است، به‌ویژه اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود. روش‌های درمان شامل جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است که بر اساس مرحله و نوع سرطان انتخاب می‌شوند. تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع می‌تواند شانس بهبودی کامل را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. در مراحل پیشرفته نیز، درمان‌ها می‌توانند به کنترل بیماری و کاهش علائم کمک کنند. همکاری نزدیک با تیم پزشکی و پیروی از برنامه درمانی تعیین‌شده نقش مهمی در موفقیت درمان دارد.

آیا سرطان مقعد خطرناک است؟

بله، سرطان مقعد می‌تواند خطرناک باشد، به‌ویژه اگر در مراحل پیشرفته تشخیص داده شود. در صورت عدم درمان، این بیماری می‌تواند به سایر بخش‌های بدن مانند غدد لنفاوی و اندام‌های دیگر گسترش یابد. با این حال، اگر سرطان در مراحل اولیه شناسایی شود و درمان مناسب آغاز شود، خطرات آن به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. آگاهی از علائم، مراجعه به‌موقع به پزشک و پیگیری منظم می‌تواند در مدیریت و پیشگیری از پیامدهای جدی نقش کلیدی داشته باشد.

مراحل پیشرفت سرطان مقعد

سرطان مقعد بر اساس میزان پیشرفت بیماری به مراحل مختلف تقسیم می‌شود. مرحله T مشخص‌کننده اندازه تومور و گسترش آن به بافت‌های مجاور است؛ برای مثال، تومورهای کوچک‌تر از ۲ سانتی‌متر (T1) تا تومورهایی که به اندام‌های هم‌جوار حمله کرده‌اند (T4) طبقه‌بندی می‌شوند. در مرحله N، وجود یا عدم وجود گره‌های لنفاوی درگیر بررسی می‌شود و بسته به محل گره‌های متأثر، به زیرگروه‌هایی تقسیم می‌گردد. مرحله M نیز به بررسی متاستازهای دوردست مانند انتشار سرطان به کبد، ریه یا گره‌های لنفاوی خارج از ناحیه لگن می‌پردازد. این مراحل نقش مهمی در تصمیم‌گیری درمانی، از جمله شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا جراحی، ایفا می‌کنند.

تفاوت بواسیر و سرطان مقعدی چیست؟

بواسیر و سرطان مقعدی دو بیماری متفاوت هستند که گاهی علائم مشابهی مانند خونریزی و درد دارند، اما تفاوت‌های مهمی دارند. بواسیر ناشی از تورم یا التهاب رگ‌های خونی مقعد است و معمولاً به دلیل یبوست یا فشار زیاد هنگام دفع رخ می‌دهد و با روش‌های ساده قابل درمان است. در مقابل، سرطان مقعدی به دلیل رشد غیرطبیعی سلول‌ها در بافت‌های مقعد ایجاد می‌شود و بیماری جدی‌تری است که نیاز به درمان‌های پیشرفته مانند جراحی یا شیمی‌درمانی دارد. علائم بواسیر اغلب شامل خونریزی روشن و خارش است، در حالی که سرطان مقعدی ممکن است با خونریزی تیره، درد مداوم و توده‌های مقاوم بهبود مشخص شود. تشخیص دقیق توسط پزشک برای انتخاب درمان مناسب ضروری است.

ویژگی	بواسیر	سرطان مقعدی
علت	تورم یا التهاب رگ‌های خونی به دلیل یبوست، فشار زیاد، یا بارداری	رشد غیرطبیعی سلول‌ها ناشی از عواملی مانند عفونت HPV یا سابقه خانوادگی
شدت	بیماری غیرسرطانی و معمولاً کم‌خطر	بیماری جدی با خطر گسترش به سایر اندام‌ها
علائم	خونریزی روشن، خارش، و توده نرم در ناحیه مقعد	خونریزی تیره، درد مداوم، و توده مقاوم به درمان
تشخیص	معاینه فیزیکی و آنوسکوپی	بیوپسی، MRI یا سی‌تی‌اسکن
درمان	تغییر سبک زندگی، داروهای موضعی، یا جراحی‌های جزئی	جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی

آیا سرطان مقعد باعث دل درد میشود؟

بله، سرطان مقعد می‌تواند در برخی موارد باعث دل‌درد شود، اما این علامت معمولاً زمانی رخ می‌دهد که بیماری پیشرفته باشد یا به سایر نواحی مانند روده بزرگ یا غدد لنفاوی گسترش یافته باشد. درد در ناحیه شکم یا احساس فشار ممکن است ناشی از انسداد یا التهابات ناشی از رشد تومور باشد. اگر دل‌درد به همراه علائم دیگری مانند خونریزی مقعدی یا تغییر در الگوی اجابت مزاج مشاهده شد، مراجعه به پزشک برای بررسی دقیق ضروری است.

علائم سرطان مقعد در زنان

سرطان مقعد در زنان معمولاً علائم اولیه‌ای دارد که ممکن است با بیماری‌های کم‌خطرتر اشتباه گرفته شود. شایع‌ترین علائم شامل خونریزی از مقعد، تغییرات در حرکات روده مانند اسهال یا یبوست مداوم، و درد یا فشار در ناحیه مقعد است. همچنین ممکن است زخم، برجستگی یا توده‌ای در نزدیکی مقعد مشاهده شود که به مرور زمان بزرگ‌تر یا حساس‌تر می‌شود.

در موارد پیشرفته‌تر، علائمی نظیر خارش شدید، ترشحات غیرطبیعی، و بی‌اختیاری مدفوع ممکن است بروز کند. اگر سرطان به نواحی دیگر بدن گسترش یافته باشد، درد در لگن یا ناحیه شکم و کاهش وزن بدون دلیل مشخص نیز ممکن است مشاهده شود. تشخیص زودهنگام از طریق معاینه پزشک و انجام آزمایشات مرتبط می‌تواند نقش حیاتی در مدیریت این بیماری داشته باشد.

علت سرطان مقعد چیست؟

سرطان مقعد معمولاً به دلیل رشد غیرطبیعی سلول‌ها در بافت‌های مقعد ایجاد می‌شود و عوامل متعددی می‌توانند در این فرآیند نقش داشته باشند. یکی از مهم‌ترین علل این بیماری، عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) است. این ویروس که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود، می‌تواند باعث تغییرات پیش‌سرطانی در سلول‌های مقعد شود. به‌ویژه، افرادی که به انواع پرخطر این ویروس مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان مقعد قرار دارند.

سیگار کشیدن یکی دیگر از عوامل خطر مهم است، زیرا مواد شیمیایی موجود در دود سیگار می‌توانند به DNA سلول‌ها آسیب بزنند و احتمال بروز تغییرات سرطانی را افزایش دهند. علاوه بر این، ضعف سیستم ایمنی بدن، مانند افرادی که مبتلا به HIV هستند یا داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، می‌تواند خطر ابتلا به این سرطان را بیشتر کند. این افراد توانایی کمتری در مقابله با عفونت‌های ویروسی و تغییرات سلولی غیرطبیعی دارند.

عوامل دیگری مانند داشتن روابط جنسی متعدد، سابقه زگیل‌های تناسلی، و برخی بیماری‌های التهابی مزمن ناحیه روده یا مقعد نیز می‌توانند به بروز سرطان مقعد کمک کنند. ترکیب این عوامل با ژنتیک و شیوه زندگی فرد می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، پیشگیری از طریق رعایت بهداشت جنسی، ترک سیگار، و انجام واکسیناسیون HPV می‌تواند نقش مؤثری در کاهش احتمال ابتلا به این سرطان داشته باشد.

تشخیص سرطان مقعد چگونه است؟

تشخیص سرطان مقعد نیازمند بررسی دقیق علائم و انجام آزمایش‌های تخصصی است. پزشک با گرفتن شرح حال و معاینه فیزیکی شروع کرده و در صورت نیاز از ابزارهای تشخیصی پیشرفته مانند بیوپسی و تصویربرداری استفاده می‌کند.

مرحله	توضیحات
شرح حال بیمار و معاینه فیزیکی	پزشک با بررسی علائم و سابقه پزشکی فرد و معاینه ناحیه مقعد از نظر زائده‌ها یا توده‌ها، شروع می‌کند.
معاینه دیجیتال مقعد (DRE)	بررسی ناحیه داخلی مقعد با انگشت پوشیده‌شده با دستکش برای شناسایی توده‌ها یا تغییرات غیرطبیعی.
آنوسکوپی	مشاهده داخل مقعد با استفاده از ابزار آنوسکوپ برای بررسی تغییرات بافتی.
بیوپسی (نمونه‌برداری)	برداشتن بخشی از بافت مشکوک و ارسال آن به آزمایشگاه برای بررسی میکروسکوپی.
آزمایش‌های تصویربرداری	سی‌تی‌اسکن (CT): بررسی گسترش سرطان به اندام‌های دیگر. MRI: ارزیابی دقیق‌تر بافت‌های اطراف مقعد و لگن. PET اسکن: شناسایی تومورها یا گسترش به غدد لنفاوی.
آزمایش خون	بررسی سلامت عمومی و مارکرهای سرطانی.
بررسی غدد لنفاوی	ارزیابی غدد لنفاوی نزدیک مقعد یا کشاله ران از نظر تورم یا درگیری سرطانی.

تشخیص زودهنگام سرطان مقعد می‌تواند تأثیر چشمگیری در موفقیت درمان و کاهش عوارض داشته باشد. مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم مشکوک، اولین گام برای مدیریت صحیح این بیماری است

درمان سرطان مقعد

درمان سرطان مقعد به مرحله بیماری و شرایط بیمار بستگی دارد و معمولاً شامل ترکیبی از پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و جراحی است. تشخیص زودهنگام و آغاز درمان مناسب می‌تواند شانس بهبودی کامل را افزایش دهد.

۱. پرتودرمانی (Radiation Therapy):

• پرتودرمانی اغلب یکی از روش‌های اولیه درمان است و با استفاده از پرتوهای انرژی قوی، سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد.
• این روش به‌ویژه در مراحل اولیه مؤثر است و ممکن است با شیمی‌درمانی ترکیب شود.

۲.شیمی‌درمانی (Chemotherapy):

• شیمی‌درمانی با استفاده از داروهای ضدسرطان برای تخریب سلول‌های سرطانی یا جلوگیری از تکثیر آنها انجام می‌شود.
• معمولاً به‌صورت ترکیبی با پرتودرمانی (روش شیمی‌پرتودرمانی) برای افزایش اثربخشی استفاده می‌شود.

۳.جراحی (Surgery):

• در مواردی که تومور قابل برداشت باشد، جراحی برای برداشتن تومور انجام می‌شود.
• اگر سرطان پیشرفته‌تر باشد، ممکن است نیاز به برداشتن بخشی از بافت‌های اطراف یا حتی جراحی‌های پیچیده‌تر باشد.

۴. درمان‌های هدفمند (Targeted Therapy):

• در برخی موارد، از داروهایی که به‌طور خاص مولکول‌های خاص در سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند، استفاده می‌شود.

۵. مراقبت‌های تسکینی (Palliative Care):

• در مواردی که سرطان به مراحل پیشرفته رسیده باشد، تمرکز بر کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیمار است.
• این مراقبت‌ها شامل مدیریت درد، رفع انسدادهای ناشی از تومور، و حمایت روانی می‌شود.

پیگیری‌های منظم پس از درمان سرطان مقعد برای اطمینان از عدم بازگشت بیماری و مدیریت هرگونه عوارض ضروری است. استفاده از روش‌های درمانی پیشرفته می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد و شانس موفقیت درمان را افزایش دهد.

آیا می توان از سرطان مقعد پیشگیری کرد؟

بله، می‌توان با رعایت برخی نکات خطر ابتلا به سرطان مقعد را کاهش داد. دریافت واکسن HPV یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای پیشگیری از عفونت این ویروس است که عامل اصلی سرطان مقعد محسوب می‌شود. رعایت بهداشت جنسی، استفاده از کاندوم و اجتناب از روابط جنسی پرخطر نیز می‌تواند مؤثر باشد. ترک سیگار خطر ابتلا را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. حفظ سیستم ایمنی قوی و مراجعه منظم به پزشک برای معاینات پیشگیرانه نیز نقش مهمی در کاهش احتمال ابتلا دارد.

جمع بندی

سرطان مقعد، گرچه یک نوع نادر از سرطان است، اما آگاهی از علل، علائم، روش‌های تشخیص، و درمان آن می‌تواند تأثیر چشمگیری در پیشگیری و مدیریت بیماری داشته باشد. این نوع سرطان معمولاً به دلیل عوامل مختلفی مانند عفونت با ویروس HPV، ضعف سیستم ایمنی، و عوامل محیطی مانند سیگار کشیدن ایجاد می‌شود. علائمی مانند خونریزی، درد مداوم، و توده‌های غیرطبیعی در ناحیه مقعد باید جدی گرفته شود. تشخیص بیماری از طریق معاینه فیزیکی، آنوسکوپی، و بیوپسی انجام می‌شود و درمان آن معمولاً شامل پرتودرمانی، شیمی‌درمانی، و جراحی است.

دکتر محمد امانی فوق تخصص گوارش و کبد