بیماری سلیاک و ارتباط آن با آسیب دیدن پرز های روده

بیماری سلیاک چیست؟

بیماری سلیاک  یک اختلال مزمن گوارشی است که آن را به عنوان یک بیماری خود ایمنی می شناسیم. این بیماری هنگامی رخ می دهد که  سیستم ایمنی بدن به روده کوچک  حمله می کند و موجب واکنش شدید بدن به گلوتن می شود.هنگامی که فرد مواد حاوی گلوتن مصرف می کند سیستم ایمنی فرد مبتلا به سلیاک با خوردن مواد غذایی حاوی گلوتن فعال می شود و باعث بروز واکنش ایمنی در بدن فرد می گردد. به مرور زمان  پاسخ ایمنی ایجاد شده ناشی از بیماری سلیاک می تواند منجر به ایجاد التهاب در روده کوچک و آسیب پرزهای دیواره داخلی روده کوچک شود.در صورت تخریب یا آسیب پرزهای روده کوچک، بدن دیگر قادر به جذب کافی و کامل مواد غذایی نیست. به تدریج بدن علائم و نشانه‌ های سوء تغذیه و سوء جذب مواد غذایی را نشان میدهد.

بیماری سلیاک چه علائمی دارد ؟

تشخیص بیماری سلیاک به دلیل گسترده بودن علائم و شباهت برخی از علائم  با سایر بیماری ها، کمی دشوار است. به یاد داشته باشید در صورت مشاهده  این علائم ذکر شده حتما با پزشک خود مشورت کنید. برخی از علائم بیماری سلیاک عبارت اند از :

_ کم خونی

_ اسهال مزمن و یا اسهال خونی

_ درد در ناحیه شکم(تکرار شونده)

_  ایجاد اختلال رشد

_ اسهال چرب

_ تشنج

_ خستگی و سر درد

_ تهوع

_ نفخ شکم

_ یبوست

_ زخم های دهانی رنگ پریده و دردناک 

_ ریزش مو

_ از دست دادن اشتها و کاهش وزن

_ پوکی استخوان

_ بثورات پوستی به همراه خارش

_ آفت‌های دهانی

_ درد مفاصل

_ اختلالات سیستم عصبی

ناباروری و سقط جنین

_ احساس ضعف، بی حسی و سوزن سوزن شدن در پاها

– تاخیر در دوران عادت های ماهانه  و قاعدگی های نامنظم 

بیماری سلیاک چه علائمی در کودکان ایجاد می کند ؟

علائمی که بیماری سلیاک می تواند در کودکان ایجاد کند و مشاهده آن ها زنگ خطری برای تشخیص این بیماری است عبارت اند از :

_ اختلال در روند رشد

_ آسیب دندن‌ها

_ تحریک‌پذیری

_ کوتاهی قد

_ تاخیر در بلوغ

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری سلیاک هستند ؟

_ ابتلا یکی از اعضا خانواده  به بیماری سلیاک

_ دیابت نوع یک 

_ بیماری آدیسون

_ کولیت میکروسکوپی (کولیت لنفوسیتی یا کلاژنیک)

_ بیماری تیروئید 

تشخیص بیماری سلیاک توسط پزشک

  در ابتدا پزشک برای تشخیص بیماری سلیاک معاینه فیزیکی انجام می دهد سپس برای بررسی تاریخچه پزشکی فرد سوالاتی می پرسد:

چه علائمی را  تجربه میکنید و چقدر شدید هستند ؟

چه عواملی باعث بهبود و یا وخیم شدن علائم  در بیماری  شما می‌شوند؟

از چه داروها و یا مسکن‌هایی استفاده می کنید ؟

آیا دچار کم خونی یا پوکی استخوان هستید ؟

همچنین برای  تایید تشخیص درست خود معمولا از آزمایش‌هایی نیز کمک می‌گیرد. افراد مبتلا به بیماری سلیاک اغلب دارای سطح بالایی از آنتی اندومیسیم (EMA) و آنتی بادی‌های ضدترانس گلوتامیناز بافتی (tTGA) هستند. در صورتی که فرد تا روز آزمایش از رژیم غذایی حاوی گلوتن استفاده کرده باشد ، آزمایش خون میتواند این موارد را تشخیص دهد.

برخی از آزمایش های خون که میتواند این بیماری را تشخیص دهد عبارت اند از :

_ آزمایش کلسترول

_ تست سطح آلکالین فسفاتاز

_ تست آلبومین سرم

_ تست‌های عملکرد کبد

‏_ (CBC) شمارش کامل خون 

اندوسکوپی

تشخیص قطعی سلیاک نیاز به نمونه برداری از روده کوچک طی اندوسکوپی دارد . اندوسکوپی با استفاده از یک لوله باریک قابل انعطاف که از دهان وارد معده و روده کوچک می شود، صورت می گیرد. نمونه ها از دیواره روده کوچک گرفته می شوند و برای بررسی تغییرات ایجاد شده توسط سلیاک زیر میکروسکوپ مورد مشاهده قرار می گیرند. این کار با تجویز یک داروی آرام بخش صورت می گیرد .

تنها راه درمان بیماری سلیاک حذف گلوتن از رژیم غذایی است.

درمان و رعایت رژیم غذایی

تنها راه درمان بیماری سلیاک  رعایت رژیم غذایی محسوب میشود که با حذف دائمی گلوتن از رژیم غذایی همراه است. 

پس از رعایت رژیم غذایی پرزهای روده بهبود می‌یابند و جذب مواد مغذی را آغاز می کنند. پزشک می تواند در تنظیم رژیم اجتنابی  غذایی مناسب به بیمار کمک کند. علائم بیماری سلیاک تنها چند روز پس از حذف گلوتن از رژیم غذایی ممکن است بهبود یابد.  

غذاهایی که باید از خوردن آن اجتناب کنید عبارت اند از :

_ گندم چاودار

_ جو

 گندم سبز

_ چاودم یا تریتیکاله (نژاد اصلاح‌شده گندم)

– آرد اینکورن 

و تمام غذاهایی که از مواردی که در بالا آمده تهیه شده مانند:  

نان

بیسکویت

_ ماکارونی

 چگونه  رژیم غذایی فاقد گلوتن را رعایت کنیم؟

عادت کردن به استفاده از رژیم غذایی فاقد گلوتن ، نیاز به تغییرات ی در شیوه زندگی دارد. برای درک بهتر ر ژ یم غذایی فاقد گلوتن ، مطالعه در برچسبهای غذایی بسیار اهمیت دارد. اگر از محتویات غذا اطلاعی ندارید ، از  خوردن آن اجتناب کنید و فرآورده غذایی که  مشابه آن است واز آن مطمئن هستید را استفاده کنید.

 قبل از استفاده از غذاهای حاوی اجزاء زیر  از مناسب بودن آن ها برای رژیم غذایی خودتان اطمینان حاصل کنید:

  – نشاسته غذایی تغییر یافته

  – پروتئین های هیدرولیزه سبزیجات

  – سس سویا

  – سوپ برنج قهوه ای

  – آدامس سبزیجات

  به یاد داشته باشید که داروها نیز ممکن است شامل اجزای گلوتن باشند.

نتیجه گیری

بیماری سلیاک شایع است و باید به آن توجه کرد تا عوارض خطرناکی ایجاد نکند.با حذف گلوتن از  رژیم غذایی خود می توانید بیماری سلیاک را کنترل و درمان کنید.

دکتر محمد امانی

فوق تخصص گوارش و کبد