رفلاکس معده به مری (GERD) یک بیماری است که در آن محتویات معده به درون مری باز می گردند. مری مجرایی است که مواد غذایی را از دهان به معده منتقل می کند. این بیماری می تواند مری را تحریک کرده و سبب بروز سوزش سر دل و علائم دیگر شود.
علت رفلاکس معده
مواد غذایی در هنگام خوردن به وسیله مری از گلو به معده می رسند. در ناحیه پایینی این مجرا حلقه ای از فیبر های عضلانی وجود دارد که از بازگشت مواد غذایی بلعیده شده جلوگیری می کند. این فیبر های عضلانی اسفنکتر پایینی مری (LES) نام دارند. زمانی که این حلقه عضلانی به درستی بسته نشود، محتویات معده می توانند به درون مری بازگردند. این پدیده رفلاکس یا رفلاکس معده به مری نام دارد. رفلاکس می تواند سبب بروز علائم شود. اسید های قوی معده نیز می توانند به بافت پوشاننده مری را آسیب برسانند.
عوامل خطر رفلاکس شامل موارد زیر می شوند:
– فتق هیاتال
یک بیماری است که در آن بخشی از معده به بالای دیافراگم حرکت می کند. دیافراگم عضله ای است که حفرات قفسه سینه و شکم را از یکدیگر جدا می کند.
– بارداری
بارداری می تواند سبب بروز یا تشدید سوزش سر دل و رفلاکس معده به مری شود.
– داروها
برخی دارو ها نیز می توانند سبب بروز این علائم شوند که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای آنتی کولینرژیک: برای مثال، داروی درمان دریازدگی
- دارو های برونکودیلاتور ها برای افراد مبتلا به آسم
- دارو های مسدود کننده کانال کلسیم برای افراد مبتلا به فشار خون بالا
- دارو های دوپامینی برای مبتلایان به پارکینسون
- داروی پروژستین برای پیشگیری از بارداری یا درمان خونریزی غیر طبیعی دوران قاعدگی
- دارو های آرامش بخش جهت درمان بی خوابی یا اضطراب
- دارو های ضد افسردگی سه حلقه ای
– سایر علت‌های ریفلاکس معده
سایر علتهایی که ممکن است باعث رفلاکس شوند عبارتند از:
- مصرف الکل
- چاقی
- اسکلرودرما
- مصرف سیگار
- لم دادن کمتر از 3 ساعت پس از مصرف غذا
علائم رفلاکس معده
علائم رایج بیماری رفلاکس معده به مری شامل موارد زیر می شوند:
- احساس گیر کردن غذا در پشت استخوان جناغ
- سوزش سر دل یا احساس درد سوزنده در قفسه سینه
- حالت تهوع پس از مصرف غذا
از جمله علائم کمتر شایع این بیماری می توان موارد زیر را نام برد:
- بازگشت غذا به بالا
- سرفه یا خس خس سینه
- مشکل در بلع
- سکسکه
- زمخت شدن یا تغییر صدا
- گلو درد
تشخیص رفلاکس معده
در صورت خفیف بودن علائم، احتمالا نیازی به انجام آزمایش نیست. در صورت شدت گرفتن علائم یا بازگشت آن ها پس از درمان، امکان دارد پزشک آزمایشی به نام آندوسکوپی فوقانی را تجویز کند. آندوسکوپی فوقانی آزمایشی است که در آن پزشک لایه پوشاننده مری، معده و قسمت اول روده کوچک را معاینه می کند. این آزمایش با وارد کردن یک دوربین کوچک (آندوسکوپ منعطف) به پایین تر از حلق انجام می شود. همچنین ممکن است به انجام یک یا چند مورد از آزمایش های زیر نیز نیاز باشد:
- آزمایش سنجش دفعات وارد شدن اسید معده به مری
- آزمایش سنجش میزان فشار در بخش پایینی مری (مانومتری مری)
درمان رفلاکس
افراد می توانند جهت کمک به درمان علائم خود تغییرات بسیاری را در سبک زندگیشان ایجاد کنند. در پایین نکات مفید دیگری بیان شده اند:
۱. تغییر سبک زندگی
در صورت چاقی یا داشتن اضافه وزن، در بسیاری از موارد کاهش وزن می تواند مفید باشد.
در صورت تشدید علائم در شب، می توان سر تخت خود را بالا برد.
بهتر است وعده شام 2 تا 3 ساعت قبل از خوابیدن مصرف شود.
۲. اجتناب از مصرف برخی داروها
از مصرف دارو هایی همچون آسپرین، ایبوپروفن (آدویل، موترین) یا ناپروکسن (آلیو، ناپروسین) خودداری کنید. جهت تسکین درد می توان از استامینوفن (تیلنول) استفاده کرد.
تمامی دارو های خود را به همراه مقدار زیادی آب مصرف کنید. در هنگام تجویز داروی جدید توسط دکتر باید احتمال ایجاد سوزش سر دل در اثر داروی جدید از پزشک سوال شود.
با اینکه اثر دارو های ضد اسید بدون نسخه دوام چندانی ندارد اما می توان آن ها را پس از هر وعده غذایی و در هنگام خوابیدن استفاده کرد. عوارض جانبی رایج دارو های ضد اسید شامل اسهال یا یبوست می باشد.
۳. بهترین قرص برای رفلاکس معده
دیگر دارو های تجویزی یا بدون نسخه نیز می توانند بیماری رفلاکس معده به مری را درمان کنند. این دارو ها سرعت اثر کند تری نسبت به دارو های ضد اسید داشته اما تسکینی طولانی تر را به همراه دارند. داروساز، پرستار یا پزشک می توانند نحوه مصرف این دارو ها را به فرد آموزش دهند.
– دارو های مهار کننده پمپ پروتون می توانند مقدار تولید اسید در معده را کاهش دهند.
– دارو های بلاک کننده H2 نیز می توانند مقدار اسید آزاد شده در معده را کاهش دهند.
۴. جراحی
افرادی که علائم آن ها با مصرف دارو و تغییر سبک زندگی از بین نمی رود می توانند از جراحی ضد رفلاکس معده به عنوان یک گزینه درمانی استفاده کنند. پس از انجام این جراحی، سوزش سر دل و علائم دیگر بهبود می یابند. با این حال، امکان دارد افراد باز هم جهت کنترل سوزش خود به مصرف دارو نیاز داشته باشند.
همچنین درمان های جدیدی برای این بیماری وجود دارند که از طریق یک آندوسکوپ انجام می شوند.
- بدتر شدن آسم
- تغییر در لایه پوشاننده مری که می تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. (مری بارت)
- برونکو اسپاسم (تحریک و اسپاسم راه هوایی در اثر اسید)
- سرفه و خس خس سینه به صورت مزمن
- مشکلات دندانی
- زخم شدن مری
- تنگی مری در اثر زخم شدن دیواره آن
درمان خانگی رفلاکس معده
در ویدیو زیر به صورت مختصر می‌توانید درمان خانگی رفلاکس معده از زبان دکتر امانی را مشاهده کنید:
زمان مراجعه به پزشک
در صورت عدم بهبود علائم با مصرف دارو یا تغییر در سبک زندگی باید به پزشک مراجعه شود. همچنین وجود موارد زیر را باید به پزشک اطلاع داد:
- خونریزی
- خفگی (سرفه یا تنگی نفس)
- احساس پر شدن سریع در هنگام غذا خوردن
- استفراغ مکرر
- خس خس سینه
- کاهش اشتها
- مشکل در بلع (دیس فاژی)
- درد در هنگام بلع (اودینوفاژی)
- کاهش وزن
- احساس گیر کردن مواد غذایی یا قرص ها در پشت استخوان جناغ
پیشگیری از رفلاکس اسید معده
اجتناب از عواملی که سبب سوزش سر دل و رفلاکس می شوند می تواند به پیشگیری از بروز علائم کمک کند. چاقی با بیماری رفلاکس ارتباط دارد. حفظ وزن مناسب می تواند در پیشگیری از این بیماری مفید باشد.
در اینجا ۹ نکته برای کمک به جلوگیری از علائم GERD آورده شده است:
- وزن سالم را بدست آورید و حفظ کنید.
- به جای مقادیر بسیار زیاد غذایی در هر وعده اصلی، از وعده های غذایی کوچک و مکرر داشته باشید.
- چربی بدن را با کاهش مقدار مصرفی کره، روغن، سس سالاد، گوشت گاو ، چربی و لبنیات پر چرب مانند خامه ترش، پنیر و شیر کامل کنترل کنید
- هنگام غذا خوردن صاف بنشینید و پس از صرف غذا حدود ۴۵ دقیقه تا یک ساعت ایستاده باشید.
- قبل از خواب از خوردن غذا خودداری کنید. حداقل سه ساعت بعد از غذا صبر کنید تا به رختخواب بروید.
- سعی کنید لباس هایی که در ناحیه شکم تنگ هستند را نپوشید. این لباسها می توانند معده شما را فشار داده و اسید را به داخل مری هدایت کنند.
- هنگام خواب سر تخت را 6 تا 8 اینچ بالا بیاورید. بالش های اضافی کمکی نمی‌کنند.
- سیگار نکشید
- مصرف غذاهای محرک احتمالی را قطع کنید.
دکتر محمد امانی، فوق تخصص گوارش و کبد
