زخم معده

زخم معده را چگونه تشخیص دهیم و درمان کنیم؟

زخم معده نوعی زخم دایره یا بیضی شکلی است که در آن، پوشش معده یا اثنی‌عشر به‌وسیله اسید معده یا مایعات گوارشی خورده می‌شود. زخم ‌ها به پوشش معده یا اثنی‌عشر (اولین قسمت روده) نفوذ می‌کنند. 

این عارضه ممکن است در سایزهای مختلفی ایجاد شود که بعضی از آن‌ها چند میلی‌متر و بعضی دیگر چند سانتی‌متر است. همچنین می‌تواند در سنین مختلف مثل نوزادی و دوران کودکی ایجاد شود ولی معمولا در میان افراد میان‌سال بسیار شایع است. گاستریت (ورم معده) ممکن است به زخم معده منجر شود. در پایان شایع‌ترین پرسش و پاسخ زخم معده را بررسی خواهیم کرد.

علائم زخم معده

شایع‌ترین نشانه زخم معده، درد و سوزشی خفیف در معده است. این درد ممکن است در هر قسمتی بین ناف و جناغ سینه احساس شود. انواع درد ناشی از زخم معده به شرح زیر است:

علائمی که کمتر بین افراد شایع است، شامل موارد زیر است:

حتی اگر علائم خفیفی دارید، باز هم ممکن است به این بیماری مبتلا باشید. در این شرایط باید به پزشک مراجعه کنید و در مورد علائم‌تان صحبت کنید. اگر زخم در این شرایط درمان نشود، به مرور زمان بدتر می‌شود

علت زخم معده 

زخم معده زمانی ایجاد می‌شود که مکانیزم‌های دفاعی و مکانیزم ترمیم پوشش معده یا اثنی‌عشر ضعیف شود و احتمال آسیب‌ به پوشش معده از طریق اسید معده را افزایش دهد. از شایع‌ترین دلایل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

– عفونت هلیکوباکتر پیلوری معده

عفونت هلیکوباکتر پیلوری در 50 تا 70 درصد افرادی که زخم اثنی عشر دارند و 30 تا 50 درصد افرادی که زخم معده دارند، اتفاق می‌افتد و میتواند دلیل زخم معده باشد.

– داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)

استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی بیشتر از 50 درصد مواقع باعث ایجاد زخم می‌شود. با این حال، بسیاری از افرادی که از این داروها استفاده می‌کنند، به این بیماری دچار نمی‌شوند.

عوامل زمینه ساز بیماری زخم معده

از جمله عواملی که می تواند احتمال ابتلا به زخم اثنی عشر را افزایش دهد می توان به  موارد زیر اشاره کرد:

– سیگار 

احتمال مبتلاشدن به این عارضه در افراد سیگاری نسبت به افراد غیر سیگاری بیشتر است. این بیماری در این افراد با سرعت خیلی کمتری بهبود پیدا می‌کند و ممکن است دوباره برگردد. 

– مصرف الکل 

اگرچه مصرف الکل باعث افزایش تولید اسید معده می‌شود، نوشیدن مقدار متعادلی از الکل به‌نظر نمی‌آید باعث ایجاد زخم شود و یا تأخیری در درمان آن به‌وجود آورد. 

– استرس

استرس روانشناختی ممکن است باعث ایجاد زخم شود. پزشکان بعد از زلزله در ژاپن موارد بیشتری از این بیماری را تشخیص دادند. هم‌چنین بعد از حادثه یازده سپتامبر در نیویورک این بیماری بسیار افزایش یافت. 

– سرطان معده 

یکی از دلایل زخم اثنی عشر نوعی سرطان است که هورمونی به اسم گاسترین را آزاد می‌کند. که باعث تولید بیش‌ از حد اسید می‌شود. علائم زخم معده ناشی از سرطان خیلی به زخم معده معمولی شبیه است. با این حال، درمان‌هایی که برای زخم معده معمولی استفاده می‌شود برای زخم معده ناشی از سرطان معمولا خوب عمل نمی‌کنند. 

زخم معده آیا واگیر دار است؟ 

حدود 50 تا 60 درصد کودکانی که زخم اثنی‌ عشر دارند، در بین اعضای خانواده آن‌ها‌ سابقه بیماری زخم معده دیده می‌شود. اطلاعاتی که به‌تازگی به‌دست آمده‌است، نشان می‌دهد که دلیل این اتفاق، انتقال عفونت هلیکوباکتر پیلوری در بین اعضای خانواده است. پزشکان هنوز شک دارند که انسان‌ها خطر افزایش عفونت را به ارث می‌برند.

درمان زخم معدهدرمان زخم معده

هدف از درمان، برطرف‌شدن درد، بهبودی زخم و جلوگیری از عوارض آن است. اولین قدم درمان ،کاهش عوامل خطر (داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی و سیگارکشیدن) است.

– درمان هلیکوباکتر پیلوری 

بسیاری از افراد بدون هیچ درد و زخمی عفونت هلیکوباکتر پیلوری معده دارند. هنوز مشخص نیست که آیا این بیماران باید با مصرف آنتی‌بیوتیک درمان شوند یا خیر. برای پاسخ به این سوال مطالعات بیشتری نیاز است.  

بیمارانی که زخم معده و عفونت هلیکوباکتر پیلوری آن‌ها مشخص شده‌است باید برای هر دو بیماری تحت درمان قرار بگیرند. از بین‌بردن کامل عفونت هلبکوباکتر پیلوری بسیار مشکل است.

گاهی برای درمان نیاز به ترکیبی از چند آنتی‌ بیوتیک وجود دارد. بعضی مواقع این ترکیب شامل: مهارکننده‌های پمپ پروتون، بلاکر H2 و پپتو بیسمول (Pepto-Bismol) می‌شود.

 از بین‌بردن عفونت هلیکوباکتر پیلوری از ایجاد دوباره زخم معده جلوگیری می‌کند ( مشکلی بزرگ که در تمام درمان‌های دیگر وجود دارد). از بین بردن این باکتری هم‌چنین به کاهش خطر ابتلا به سرطان معده در آینده هم کمک می‌کند. درمان با آنتی‌بیوتیک خطر واکنش‌های آلرژیک، اسهال و در بعضی مواقع کولیت ناشی از آنتی‌بیوتیک (التهاب روده بزرگ) را به همراه دارد. 

جراحی زخم معده 

خیلی کم پیش می‌آید که برای درمان از جراحی استفاده شود زیرا داروها به‌خوبی عمل می‌کنند و همچنین آندوسکوپی به‌خوبی جلوی خونریزی فعال را می‌گیرد. جراحی در درجه اول برای مقابله با عوارضاین بیماری استفاده می‌شود. این عوارض شامل موارد زیر است.

جراحی‌های زیاد و متفاوتی برای مقابله با این عوارض انجام می‌شود. هم‌چنین از جراحی برای کاهش تولید اسید و اطمینان ‌داشتن از تخلیه کامل معده استفاده می‌شود. با این حال، ممکن است بعد از جراحی، زخم معده دوباره ایجاد شود و هر عمل جراحی باعث بروز مشکلاتی می‌شود که شامل: افزایش وزن، گوارش ضعیف، حرکات مرتب روده (سندروم دامپینگ) و کم‌خونی می شود. 

ایا زخم اثنی عشر خطرناک است

بیشتر زخم معده ‌ها‌ بدون هیچ عوارضی درمان می‌شوند. با این حال، در بعضی موارد، درمان زخم منجر به عوارضی می‌شود که جان فرد را به‌خطر می‌اندازد. این خطرات به شرح زیر است: 

تشخیص زخم معده

پزشک زمانی به زخم معده مشکوک می‌شود که بیمار، درد مشخصی در معده‌اش احساس کند. بعضی مواقع پزشک برای فرد مبتلا درمانی ساده انجام می‌دهد تا ببیند آیا علائم از بین می‌روند یا خیر. اگر علائم از بین بروند به احتمال خیلی زیاد، آن فرد مبتلا باشد هست. 

آزمایش‌های دیگری هم برای تشخیص نیاز است. زمانی‌که بعد از چند هفته درمان، علائم از بین نروند یا فردی که برای اولین بار علائم در او مشاهده شده ‌است، بیشتر از 45 سال سن داشته‌ باشد. و یا علائم دیگری مثل کاهش وزن هم در او مشاهده شود. باید آزمایش‌های دیگری هم انجام دهد زیرا سرطان معده هم علائم مشابهی دارد.

هم‌چنین اگر زخم معده شدید بود و در برابر درمان مقاومت کرد و یا فردی چند زخم داشت و یا زخمش در مکانی غیر عادی قرار داشت، پزشک ممکن است به وجود بیماری مزمنی مشکوک شود که باعث تولید بیش‌ از‌ حد اسید شده‌ است.

– آندوسکوپی فوقانی

آندوسکوپی فوقانی

برای تشخیص و مشخص‌کردن دلایل آن، پزشک آندوسکوپی فوقانی انجام می‌دهد (در این روش از یک لوله منعطف که اندوسکوپ نام دارد، استفاده می‌کنند تا درون معده را مشاهده کنند).

در حین انجام آندوسکوپی، پزشک نمونه‌برداری (قسمتی از بافت را به‌عنوان نمونه برمی‌دارد تا آن را با میکروسکوپ بررسی کند) می‌کند. تا مشخص کند که آیا زخم سرطانی است یا خیر. هم‌چنین با این کار از وجود باکتری هلیکوباکتر پیلوری آگاه می‌شود. آندوسکوپ می‌تواند برای توقف خونریزی فعال و کاهش احتمال دوباره خونریزی استفاده شود.

از افرادی که سندروم زولینگر الیسون (Zollinger-Ellison syndrome) دارند، برای اندازه‌گیزی سطح هورمون گاسترین آزمایش خون گرفته می‌شود. 

 

پرسش و پاسخ زخم معده

در این قسمت شایع ترین پرسش و پاسخ های زخم معده را بررسی خواهیم کرد. با این وجود اگر پاسخ سوال خود را نیافتید می‌توانید از طریق لینک زیر، پرسش خود را از بهترین متخصص گوارش و کبد در تهران، دکتر محمد امانی، بپرسید.

پرسش از فوق تخصص گوارش و کبد
برای ثبت سوال خود روی دکمه زیر کلیک کنید:

– داروهایی که باعث زخم معده می شوند

مصرف برخی داروهای دیگر همراه با NSAID ها مانند استروئیدها، داروهای ضد انعقاد خون، دوز پایین آسپرین، مهارکننده های جذب مجدد سروتونین (SSRI)، آلندرونات (Fosamax) و ریزدرونات (Actonel) ، می تواند احتمال ایجاد زخم معده  را تا حد زیادی افزایش دهد.

– برای زخم معده چی بخوریم

غذاهای مفید برای زخم معده عبارتند از:

۱. غذاهای دارای پروبیوتیک

غذاهایی مانند ماست، کیمچی، کلم ترش، کامبوچا و تمپه سرشار از باکتری های “خوب” به نام پروبیوتیک هستند. این داروها می‌توانند در مبارزه با عفونت H.pylori یا کمک به درمان بهتر به زخم اثنی عشر کمک کنند.

۲. غذاهای غنی از فیبر

سیب، گلابی، بلغور جو دوسر و سایر غذاهایی که سرشار از فیبر هستند از دو جهت برای زخم معده مفید هستند. فیبر می تواند ضمن کاهش نفخ شکم و درد، میزان اسید را در معده شما کاهش دهد. تحقیقات همچنین نشان داده است که یک رژیم غذایی غنی از فیبر می تواند به جلوگیری از زخم کمک کند.

۳. سیب زمینی شیرین

سرشار از ویتامین A است و شواهدی وجود دارد که نشان می دهد این ماده مغذی می تواند به کوچک شدن زخم معده کمک کند و همچنین می تواند در جلوگیری از آنها نقش داشته باشد. سایر مواد غذایی با دوز مناسب ویتامین A شامل اسفناج ، هویج ، طالبی و جگر گوشت گاو است.

۴. فلفل دلمه ای قرمز

سرشار از ویتامین C است که به روش های مختلفی می تواند از شما در برابر زخم اثنی عشر محافظت کند. برای اولین بار، ویتامین C نقش مهمی در ترمیم زخم دارد. افرادی که به اندازه کافی سیر نمی شوند نیز احتمال زخم دارند. این ماده مغذی را در مرکبات، توت فرنگی، کیوی و کلم بروکلی نیز دریافت کنید.

 

دکتر محمد امانی فوق تخصص گوارش و کبد 

دکتر محمد امانی

فوق تخصص گوارش و کبد